مسجد گوهرشاد

نام مشهد که به گوش می‌رسد اولین چیزی که به ذهن خطور می‌کند، حرم مطهر امام رضا (ع) است. سالانه میلیون‌ها نفر برای زیارت به مشهد سفر می‌کنند. در این میان مسجد گوهرشاد که در نزدیکی حرم امام رضا بنا شده‌است، هرساله میزبان بازدیدکنندگان زیادی از سراسر ایران است. این مسجد که جزء پربازدیدترین مساجد ایران است، نه تنها به علت نزدیک بودن به حرم امام رضا (ع) بلکه به علت معماری اصیل ایرانی و قدمت آن توجه گردشگران بسیاری را به خود جلب کرده و یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی مشهد به شمار می‌رود.

اگر تمایل دارید اطلاعات بیشتری در مورد این مسجد کسب کنید، با ما در این مقاله همراه شوید.

آشنایی با مسجد گوهرشاد

مسجد گوهرشاد یکی از کهن‌ترین مسجدهای مشهد است و همچنین قدیمی‌ترین صحن حرم امام هشتم شیعیان به‌شمار ‌می‌رود. قدمت این مسجد تقریبا به 600 سال پیش باز می‌گردد. مسجد گوهرشاد به دستور بانو گوهرشاد، همسر یکی از پادشاهان قدیم ایران ساخته شد و نام وی به مسجد تعلق گرفت. در جای‌جای این مسجد هنر و ظرافت معماری ایرانی را خواهید دید که شما را جذب خود می‌کند.

هر کسی که به حرم علی‌بن موسی الرضا آمده باشد، حداقل یکبار چشمش به گنبد فیروزه‌ای رنگ مسجد گوهرشاد خورده است. این مسجد روزهای خوب و بد زیادی را پشت سر گذاشته‌ و تاریخ را در دل خود جای داده‌است. گوشه و کنار مسجد گویی از تاریخ با شما سخن می‌گوید. این مسجد تا به امروز چندین بار مرمت شده و جالب است بدانید هنوز هم پابرجاست و روزانه میزبان چند صد نفر از علاقه‌مندان خود است.

مسجد گوهرشاد کجاست؟

مسجد گوهرشاد در ضلع جنوبی حرم امام رضا قرار گرفته‌است. برای رسیدن به این مسجد زیبا کافیست سوار تاکسی یا مترو شده و در ایستگاه‌های نزدیک به حرم پیاده شوید. اگر قصد دارید با خودروی شخصی‌تان به مشهد سفر کنید، می‌توانید از خیابان امام رضا خود را به حرم برسانید. در قسمت پایین هم لوکیشن این مسجد در گوگل مپ را برای شما قرار داده‌ایم تا بتوانید با استفاده از آن بهترین و کوتاه‌ترین مسیر را پیدا کنید.

لوکیشن در نشان

تاریخچه مسجد گوهرشاد

در زمان تیموریان در سال 818 هجری قمری، بانو گوهرشاد همسر شاهرخ تیموری دستور ساخت مسجدی را در ضلع جنوبی حرم مطهر امام رضا دادند. ایشان از زنان نامدار زمان خود بودند که مورد توجه همسر خود بوده و در امور مملکتی به ایشان مشورت می‌دادند. ایشان فردی بسیار عادل و به فکر مردم بودند و همواره از نام وی به نیکی یاد می‌شود. ساخت مسجد گوهرشاد در سال 821 هجری قمری به پایان رسید. از گذشته تا به امروز مردم ارادت خاصی به این مسجد دارند و برای اقامه نماز و دعا بعد از حرم به اینجا می‌آیند.

گوهرشاد زنی پاکدل و مذهبی بود و ارادت خاصی به امامان داشت. از این‌رو دستور ساخت این مسجد را داد تا بعد از مرگش نیز در همینجا به خاک سپرده شود. اما سیاست بازی‌های زیادی دارد و هیچ‌وقت نمی‌توان فردا را پیش‌بینی کرد. علی‌رغم خواسته باطنی‌اش قربانی دسیسه‌هایی شد و در هرات در سن 88 سالگی به قتل رسید و در همانجا در کنار خانواده‌اش به خاک سپرده شد و جسدش هرگز به مسجد گوهرشاد نرسید.

تا به امروز مسجد چندین بار مرمت و بازسازی شده‌است. اولین بار در دوره صفویه پس از حمله ازبکان به ایران، صدماتی به مسجد وارد شد که شاه عباس آن را بازسازی کرد. سپس بعد از زلزله‌ای که در سال 1083 مشهد را لرزاند، مسجد گوهرشاد دچار تخریب شد. در زمان افشاریه و قاجار نیز در پی هجوم افغان‌ها و شورش ملک محمود سیستانی به مسجد آسیب‌هایی وارد شد. اما آخرین باری مسجد مورد تهاجم و تخریب قرار گرفت، در زمان پهلوی اول بود. همزمان با دستگیری آیت‌الله قمی مردم مشهد در مسجد گوهرشاد تحصن کرده و دست به اعتراض زدند که متاسفانه با خشونت پلیس روبرو شد و مردم و مسجد را به رگبار بستند.

زمان آخرین مرمت و بازسازی مسجد گوهرشاد به دوران پس از انقلاب اسلامی برمی‌گردد که علاوه بر مرمت خود مسجد، امکاناتی همچون آب‌نماها و آبخوری‌ها و سرویس بهداشتی به صحن مسجد اضافه گردید. این مسجد همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی بوده و هست و سالانه تعداد زیادی گردشگر از آن دیدن می‌کنند.

معماری مسجد گوهرشاد

مسجد گوهرشاد با مساحت 2 هزار و 850 متر مربع، یکی از بزرگترین صحن‌های آستان قدس رضوی شناخته می‌شود. همچنین هشت ورودی از حرم امام رضا به این مسجد وجود دارد. سبک معماری به‌کار گرفته شده در ساخت این مسجد، روش تیموری است. دوران تیموریان یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تمدن اسلامی و اعتلای هنر و معماری در ایران بود. در این دوران از کاشی‌کاری معرق استفاده زیادی می‌شد. همچنین اکثر بناهای معماری تیموری، تیموری، دارای ایوان بود. مسجد گوهرشاد نیز یکی از مساجد باشکوه در عصر خود خود بود.

طراح این مسجد تاریخی، معمار معروف عصر تیموری، قوام الدین شیرازی بود. در ساخت مسجد از آجر و گچ استفاده شده و شامل یک صحن، یک گنبد زیبای فیروزه‌ای رنگ، دو گلدسته، چهار ایوان و هفت شبستان است. بیشترین رنگی که در مسجد خواهید دید، رنگ آبی است. در ادامه در مورد جزئیات مسجد بیشتر توضیح خواهیم داد.

گنبد و مناره

گنبد مسجد گوهرشاد به 41 متر می‌رسد و مناره‌های آن هرکدام 43 متر است. گنبد از آجر لعاب‌دار به رنگ آبی فیروزه‌ای ساخته شده‌ که به صورت مربع بر روی ایوانی مستطیل‌شکل بنا شده‌است. کتیبه‌ای با خط کوفی بر روی گنبد نوشته شده‌است. مناره های طلایی در دو طرف گنبد خودنمایی می‌کنند. مناره‌ها به سبک مقرنس و معرق‌کاری تزئین شده‌اند. هرکدام از این مناره‌ها از روی زمین بنا شدند و از کنار ایوان مقصوره بالا رفته‌اند.

ایوان های مسجد گوهرشاد

ایوان مقصوره

بزرگترین ایوان مسجد، ایوان مقصوره نام دارد. این ایوان در این ایوان در بخش جنوبی و به سمت قبله صحن قرار گرفته‌است. ارتفاع ایوان 5 متر و طول آن به 37 متر می‌رسد. در ایوان مقصوره، منبری باشکوه به نام منبر صاحب‌الزمان وجود دارد که به زیبایی این ایوان افزوده است. جالب است بدانید استاد محمد نجار خراسانی منبت‌کار معروف در دوره قاجار آن را ساخت. ایوان کاملا از جنس سنگ مرمر ساخته شده و کتیبه‌ای با خط ثلث در آنجا قرار دارد. ایوان با آیات قرآن و کاشی‌های معرق رنگی تزئین شده‌است.

ایوان شرقی

ایوان شرقی که در گذشته به ایوان حاج حسن مشهور بود به رواق امام خمینی متصل است. نوشته‌هایی با خط کوفی بر روی کاشی‌های این ایوان به چشم می‌خورد که به زیبایی آن افزوده است. در اینجا تلفیق معماری ایرانی – اسلامی را خواهید دید.

ایوان ساده

در قرینه ایوان مقصوره، ایوان ساده به چشم می‌خورد. این ایوان به رواق دارالسیاده متصل است و رو به قبله ساده شده‌است. این ایوان نیز همانند ایوان مقصوره بسیار زیبا است. در پیشانی ایوان کتیبه‌ای معرق در دوره شاه عباس صفوی نصب شد که در مورد مرمت مسجد در آن زمان می‌گوید. کتیبه‌های دیگری در ایوان ساده به چشم می‌خورد که با خط زیبای استاد محمدرضا امامی اصفهانی نوشته شده‌است و جلوه‌ای خاص به این مکان می‌دهد. ایوان آخرین بار و در سال 1366 مرمت و بازسازی شد.

ایوان غربی

چهارمین ایوان مسجد، ایوان غربی است که در گذشته به بازار بزرگ مشهد متصل بوده‌است. جالب است بدانید در گذشته کانال عبور آب مسجد در زیر این ایوان بوده و به آن ایوان آب نیز می‌گفتند. قسمتی از طاق این ایوان به آیاتی از قرآن کریم مزین شده‌است. از لحاظ معماری و تزئینات شباهت زیادی به باقی ایوان‌ها دارد.

شبستان‌های مسجد گوهرشاد

یکی از زیباترین بخش‌های این مسجد، شبستان‌های آن است. این شبستان‌ها به طور قرینه در اطراف ایوان‌ها قرار گرفته‌اند. سبک معماری به‌کار گرفته شده در طراحی این شبستان‌ها کاملا ایرانی بوده و با دیدن آن ها هر کسی را جذب خود می‌کند. مسجد گوهرشاد داری هفت شبستان است که هریک از آن‌ها محلی برای راز و نیاز با خداوند بلند مرتبه، جلسات قرآن، سخنرانی، اعتکاف و برگزاری انواع مراسم‌ها و نماز جماعت و غیره میزبان میهمانان خود است.

نام این شبستان‌ها، شبستان تبریزی، گرم، نهاوندی، نجف آبادی، میلانی و علوی است که در دوره‎‌های مختلف تاریخی ساخته شده‌اند. نکته قابل توجه اینجاست که شبستان گرم فقط مخصوص نمازگزاری و عبادت آقایان است.

جاذبه های اطراف مسجد گوهرشاد

• موزه حرم مطهر رضوی (فاصله: 970 متر)
• بازار رضا (فاصله: 1.9 کیلومتر)
• آرامگاه نادرشاه افشار (فاصله: 3.3 کیلومتر)
• بند گلستان (فاصله: 24.8 کیلومتر)
• باغ گیاه شناسی مشهد (فاصله: 5.3 کیلومتر)
• موزه نان مشهد (فاصله: 27.7 کیلومتر)
• باغ ملک آباد (فاصله: 12.6 کیلومتر)
• پارک کوه سنگی (فاصله: 9.3 کیلومتر)
• میل اخنگان (فاصله: 32 کیلومتر)

نکات بازدید از مسجد گوهرشاد

• هزینه بازدید از مسجد گوهرشاد کاملا رایگان بوده و نیازی به پرداخت هزینه ندارد.
• شما به طور 24 ساعته می‌توانید از این مسجد باشکوه دیدن کنید.
• بهترین زمان سفر به مشهد، فصل بهار و پاییز است، زیرا هوایی معتدل و خوشایندی دارد و لذت سفرتان را چندین برابر می‌کند.
• گرفتن عکس یادگاری با این مسجد بی‌نظیر را فراموش نکنید.

کلام آخر

مسجد گوهرشاد یکی از قدیمی‎‌ترین و باارزش‌ترین مسجد‌هایی است که در ایران قرار دارد. این مسجد باستانی با معماری زیبای خود ارزش بالایی برای دیدن دارد. اگر تجربه دیدن این مسجد را ندارید، پیشنهاد می‌کنیم که بازدید از آن را در سفر بعدی خود به مشهد در اولویت قرار دهید. چنانچه قبلا از این موزه بازدید کرده‌اید، می‌توانید نظر خود را با ما و سایر کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید. سپاسگزاریم که تا پایان مقاله همراه ما بودید.

سوالات متداول