کاروانسرای گنجعلی خان

یکی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی کرمان که متعلق به دوران صفویه بوده، کاروانسرای گنجعلی خان است. امروزه برخی از اتاق‌های کاروانسرا با معماری شگفت‌انگیزش در اختیار دانشجویان هنر دانشگاه کرمان است. معماری و طراحی جالب این مجموعه باعث شده سالانه گردشگران زیادی از داخل و خارج از کشور به کرمان آمده و از آن دیدن کنند. اگر تا به امروز از این کاروانسرای تاریخی دیدن نکرده‌اید و درباره تاریخچه و معماری آن کنجکاو هستید، در ادامه مقاله همراه گردشی تاپ باشید.

تاریخچه کاروانسرای گنجعلی خان

مدرسه و کاروانسرای گنجعلی خان در دوره صفویه، در زمان شاه عباس اول، به دستور حاکم وقت کرمان (گنجعلی خان) ساخته شد. این مدرسه یکی از مدارس علمیه شهر کرمان شناخته می‌شد. طبق اسناد تاریخی، با روی کار آمدن سلطنت قاجاریه و در زمان حمله آقا محمدخان قاجار به شهر کرمان، وی دستور تخریب مدرسه را داد و متاسفانه قسمت بزرگی از مدرسه ویران شده و همچنین حدود 5 هزار نسخه کتاب از کتابخانه مدرسه توسط قاجاریان غارت شد. در قرن سیزدهم هجری این مجموعه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و تغییر کاربری داد.

در سال 965 شمسی این مکان به کاروانسرای گنجعلی خان تبدیل شد و طراحی آن برعهده معمار معروف، «محمد سلطانی یزدی» بود. در حال حاضر برخی از اتاق‌های این کاروانسرا در اختیار دانشکده هنر کرمان بوده و دانشجویان در آن به تحصیل مشغول هستند. همچنین اتاق‌هایی جهت اقامت توریستان و گردشگران تعبیه شده و می‌توانید با رزرو آن‌ها تجربه یک شب ماندن در کاروانسرا را کسب کنید. این مجموعه در تاریخ 26 اردیبهشت ماه سال 1347 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کاروانسرای گنجعلی خان کجاست؟

کاروانسرای گنجعلی خان کرمان در بین خیابان امام و خیابان شریعتی این شهر و در قسمت شرقی میدان گنجعلی خان واقع شده‌است. برای دسترسی به این جاذبه زیبا می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی نظیر اتوبوس و تاکسی و یا از خودروی شخصی خودتان استفاده کنید. اگر می‌خواهید با اتوبوس‌های شهری خودتان را به کاروانسرا برسانید، باید در ایستگاه خیابان شریعتی پیاده شده و با کمی پیاده‌روی به این مجموعه خواهید رسید.

چنانچه قصد دارید با ماشین شخصی خود به کرمان سفر کنید و از جاذبه‌های دیدنی آن بازدید کنید، لوکیشن دقیق کاروانسرا و مدرسه گنجعلی خان را از گوگل مپ برایتان قرار داده‌ایم تا بتوانید به کمک آن کوتاه‌ترین و بهترین مسیر را انتخاب کنید.

لوکیشن در نشان

معماری کاروانسرای گنجعلی خان

جالب است بدانید گنجعلی خان در ابتدا میدانی به نام خودش را در مرکز شهر کرمان احداث کرد و سپس مدرسه، حمام و بازار گنجعلی خان را به آن اضافه نمود و آن را به یک مجموعه تبدیل کرد. پلان کاروانسرای گنجعلی خان دایره‌ای شکل بوده و از اتاق‌ها و حجره‌ها تشکیل شده‌است. امروزه برخی از کلاس‌های درس دانشکده هنر کرمان در این کاروانسرا برگزار شده و برخی دیگر را گردشگران می‌توانند به اقامت درون آن‌ها بپردازند.

کاروانسرای گنجعلی خان دارای دو طبقه بوده که طبقه اول از حجره‌هایی شبیه به دکان تشکیل شده که در دوران صفویه مدرسه علمیه بوده است. طبقه دوم نیز از اتاق‌های کوچک جداگانه ساخته شده‌است. این کاروانسرای زیبا دارای هشت در ورودی و چهار ایوان بوده که پنج قوس دارد و همچنین تمامی اتاق‌های طبقه دوم مجموعه به حیاط کاروانسرا دید دارد. بنای این مجموعه از آجر ساخته شده و تزئینات بسیار چشمگیری از کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری را در گوشه و کنار آن خواهیم دید.

سبک معماری کاروانسرای گنجعلی خان کرمان شبیه به سبک بناهای ساخته شده در دوران صفویه بوده و کاشی‌کاری‌های آن که به شکل کاشی‌های معقل و معرق بوده، نمونه‌های بسیار چشم‌نواز از معماری دوران صفویه را نشان می‌دهد. از دیگر تزئیناتی که در ساخت این مجموعه از آن استفاده شده می‌توان به گچ‌بری، کادربندی‌های بنا، طرح و نقاشی‌های جذاب، مقرض‌بندی‌های منقش و غیره اشاره کرد. همانطور که گفتیم با توجه به کتیبه واقع در سردر این بنا، معمار کاروانسرا محمد سلطانی یزدی بوده و وی این بنا را در سال 965 شمسی احداث نمود.

بخش های مختلف کاروانسرای گنجعلی خان

مجموعه کاروانسرای گنجعلی خان علاوه بر کاروانسرا از بخش‌های دیگری نظیر حمام، مسجد و ضرابخانه نیز تشکیل شده‌است که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

حمام گنجعلی خان

حمام گنجعلی خان یکی از بخش‌های کاروانسرای گنجعلی خان بوده که طراحی و معماری آن نیز به دوران صفویه بازمی‌گردد. جالب است بدانید رختکن حمام طوری طراحی شده تا گرما به بیرون نرود. این حمام از دو بخش تشکیل شده است که در بخش پایینی آن طرح و نقش‌هایی از ماجرای خسرو و شیرین، بهرام گور و داستان‌های از شاهنامه و غیره را خواهیم دید. این حمام  امروزه به موزه تبدیل شده و برای بازدید از آن هزینه‌ای اندک را باید پرداخت کنید.

مجسمه‌های مومی درون حمام حس و حال آن روزهای قدیمی را برایمان زنده می‌کنند. حمام گنجعلی خان همانند سایر حمام‌ها قدیمی از سربینه یا رختکن، خزینه آب گرم و سرد، حوضچه و غیره تشکیل شده‌است و تزئینات زیبای آن جلوه‌ای خاص به فضا بخشیده است.

مسجد گنجعلی خان

مسجد کاروانسرای گنجعلی خان در بخش شرقی میدان قرار گرفته و در گذشته به عنوان نمازخانه کاروانسرا استفاده می‌شده است. این مسجد از شبستان، صحنی کوچک و ایوان تشکیل شده و نمای آن از طرحی ساده و هندسی با تزئینات گچ‌کاری ساخته شده‌است. همچنین شبستان مسجد دارای تزئینات بسیار زیبا از مقرنس‌کاری، گچ‌بری، کاربندی، نقاشی و کاشی‌کاری بنا شده که می‌توانید از آن دیدن کنید. لازم به ذکر است که امروزه درون این مسجد نماز برگزار نمی‌شود و تنها می‌توان از آن بازدید کرد.

ضرابخانه کاروانسرای گنجعلی خان

بد نیست بدانید ضرابخانه محلی برای تولید و ساخت انواع سکه بوده‌است. ضرابخانه گنجعلی خان چهارطاقی با گچ‌بری‌های بسیار زیبای خود در بخش شمالی میدان قرار دارد. جالب است بدانید در ابتدا محققان کاربرد این بنا را نمی‌دانستند و با کشف انواع سکه‌ها درون آن کاربرد آن را متوجه شدند. این ضرابخانه که یکی از مهم‌ترین بخش‎های کاروانسرای گنجعلی خان است، در سال 1370 به ارزشمندترین موزه سکه کشور تبدیل شده و درون آن می‌توانید سکه‌های تاریخی دوران‌های مختلف مانند اشکانیان، ساسانیان، زندیان، صفویه، قاجاریه و پهلوی را از نزدیک ببینید.

جاذبه های اطراف

شهر کرمان یکی از شهرهای تاریخی کشورمان بوده که جاذبه‌های تاریخی زیادی از دوران‌های مختلف را درون خود جای داده است و بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست. در نزدیکی کاروانسرای گنجعلی خان جاذبه‌های گردشگری زیادی قرار دارد که پیشنهاد می‌کنیم پس از بازدید از کاروانسرا به سراغ آن‌ها رفته و سفر بی‌نظیری را برای خود و خانواده رقم بزنید. در قسمت زیر لیستی از این جاذبه‌ها به همراه فاصله‌شان را برایتان قرار داده‌ایم.

• گنبد مشتاقیه (فاصله: 1.4 کیلومتر)
• شهربازی کرمان (در 5.4 کیلومتری از کاروانسرای گنجعلی خان)
• مسجد ملک کرمان (با فاصله 483 متر از کاروانسرا)
• بوستان مطهری (فاصله: 3.1 کیلومتر)
• باغ موزه هرندی (در 3.3 کیلومتری کاروانسرای تاریخی گنجعلی خان)
• قلعه اردشیر کرمان (فاصله تا کاروانسرا: 2.4 کیلومتر)
• یخدان مویدی (فاصله: 3.4 کیلومتر)

نکات بازدید از کاروانسرای گنجعلی خان

• بازدید از کاروانسرای گنجعلی خان رایگان بوده و نیازی به پرداخت وجه ندارد. اما برای بازدید از موزه‌های کاروانسرا باید بلیط ورودی تهیه کنید.
• هزینه بازدید از ضرابخانه مجموعه گنجعلی خان برای گردشگران داخلی مبلغ 3 تومان و برای گردشگران خارجی مبلغ 15 هزار تومان است.
• هزینه بازدید از حمام گنجعلی خان کرمان برای گردشگران داخلی 5 هزار تومان و برای گردشگران خارجی مبلغ 30 هزار تومان است.
• شما می‌توانید همه روزه به جز ایام سوگواری از ساعت 09:00 صبح الی 16:00 بعدازظهر از این مجموعه تاریخی دیدن کنید. بازدید از تمامی بخش‌های کاروانسرا 1 الی 2 ساعت از زمان شما را به خودش اختصاص می‌دهد.
• شهر کرمان یکی از شهرهای کویری با آب‌وهوای بسیار گرم و خشک است و تابستان‌های بسیار طاقت‌فرسایی دارد. بنابراین بهترین زمان بازدید از کاروانسرای گنجعلی خان و سایر جاذبه‌های گردشگری شهر کرمان اواخر پاییز، فصل زمستان و اوایل بهار است.
• در این کاروانسرا بازارچه‌های صنایع دستی تعبیه شده و شما می‌توانید به راحتی سوغات کرمان را از این مکان خریداری کرده و به دوستان و آشنایان خود هدیه دهید.
• معماری فوق‌العاده این کاروانسرا به قدری بی‌نظیر و زیبا است که هرکسی را جذب خودش می‌کند. حیف است که به اینجا بیایید و از آن عکاسی نکنید. پیشنهاد می‌کنیم به هیچ‌وجه دوربین عکاسی خود را فراموش نکنید.
• کاروانسرای گنجعلی خان یکی از زیباترین و ارزشمندترین جاذبه‌های تاریخی کشورمان بوده و بر ما واجب است که در حفظ و نگهداری از آن کوشا باشیم. خواهشمندیم از نوشتن یادگاری بر روی دیوارها و تخریب و آسیب به بنا جدا خودداری کنید.

کلام آخر

کاروانسرای گنجعلی خان یکی از برجسته‌ترین و مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کرمان بوده که ارزش بالایی جهت بازدید دارد.معماری خیره کننده و بخش‌های مختلف جذابش هرکسی را به سوی خود می‌کشاند. پیشنهاد می‌کنیم در سفر بعدی خود به کرمان بازدید از این مجموعه زیبا را در اولویت قرار دهید. از اینکه تا پایان مقاله همراه ما بودید بی‌نهایت سپاسگزاریم. چنانچه تجربه بازدید از این مکان را دارید، خوشحال می‌شویم تجربه خود را با ما و سایر کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول