کاروانسرای فرامرزخان

سبزوار میزبان 16 کاروانسرای تاریخی است که هر کدام در دوره خاصی از ایران ساخته شده‌اند؛ کاروانسراهایی که روزی جایگاه ویژه‌ای در بین مردم داشتند و الان به فراموشی سپرده شده‌اند. کاروانسرای فرامرزخان یکی از آنهاست که در ضلع غربی میدان کارگر در حال نفس کشیدن است و خوشبختانه وضعیت بهتری نسبت به سایرین دارد. این کاروانسرا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و بخشی از آن به موزه مردم‌شناسی سبزوار اختصاص پیدا کرده است.

من در فروردین سال 1401 از کاروانسرای فرامرزخان سبزوار و بخش‌های مختلف آن دیدن کردم و باید بگویم که جذاب‌تر از چیزی بود که در عکس‌ها مشاهده کردم. در این مقاله همراه گردشی تاپ باشید تا به داخل این کاروانسرای تاریخی برویم و از نزدیک نگاهی به تاریخچه، معماری و موزه مردم‌شناسی داخل آن داشته باشیم.

آشنایی با کاروانسرای فرامرزخان

یکی از بهترین و خاص‌ترین جاهای دیدنی سبزوار است که با نام‌های «رباط فرامرزخان سبزوار» و «رباط کانون» نیز شناخته می‌شود. این بنا از یادگاری‌های دوران قاجاریه است و بیشتر از صد سال از عمر آن می‌گذرد. متاسفانه هیچ اقدامی برای مرمت و بازسازی کاروانسراهای تاریخی شهر سبزوار صورت نگرفته و اکثر آن‌ها در حال خاک خوردن هستند؛ اما تا جایی که من دیدم، کاروانسرای فرامرزخان وضعیت بهتری نسبت به سایرین دارد و آسیب جدی را تجربه نکرده است.

این رباط تاریخی در سال 1291 هجری قمری توسط شخصی به نام «حاج فرامرزخان سرتیپ سبزواری» با هدف اتراق کاروانیان و زائرین امام رضا (ع) ساخته شده و در گذر زمان به موزه مردم‌شناسی تغییر کاربری داده است. کاروانسرای فرامرزخان با شماره ثبت 2057، در تاریخ 29 تیر سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چند سال پیش تصمیم گرفته شد که بخشی از این مکان به موزه مردم‌شناسی سبزوار اختصاص داده شود؛ این کار به جذب بهتر گردشگران کمک زیادی کرد. یکی از غرفه‌های این موزه شما را با پوشش سنتی عروس داماد آشنا می‌کند و می‌توانید در آن عروس و داماد سوار بر اسب را ببینید. در غرفه دیگری می‌توانید مجسمه یک زن و مرد سبزوار را ببینید که لباس سنتی بر تن دارند. یکی از سالن‌ها هم به نمایشگاه عکس اختصاص دارد و عکس‌های قدیمی شهر سبزوار را به نمایش می‌گذارد.

در موزه مردم‌شناسی سبزوار همچنین می‌توانید با سفالگری، آهنگری، عطاری، سنگ‌تراشی، قالی‌بافی و ریسندگی آشنا شوید. این موزه یکی از جذاب‌ترین بخش‌های کاروانسرای فرامرزخان سبزوار است که می‌تواند شما را ساعت‌ها سرگرم خود کند. فراموش نکنید که بخش دیگری از این کاروانسرا به موزه شهدا اختصاص دارد که می‌توانید در آن با آثار جنگ آشنا شوید.

کاروانسرای فرامرزخان کجاست؟

کاروانسرای فرامرزخان سبزوار در ضلع غربی میدان کارگر، در خیابانی به نام بیهق و بین کوچه‌های بیهق 51 و احمد نظیف 2 قرار گرفته است. اگر می‌خواهید از اتوبوس برای دسترسی به این مکان تاریخی استفاده کنید، باید در ایستگاه میدان کارگر پیاده شوید؛ این ایستگاه تنها 205 متر با کاروانسرا فاصله دارد. چنانچه می‌خواهید از تاکسی‌ها استفاده کنید، باید ماشین‌های خیابان بیهق را سوار شوید و در میدان کارگر پیاده شوید. من خودم استفاده از تاکسی را ترجیح دادم تا بتوان سریع‌تر به این جاذبه برسم.

اما عده زیادی از گردشگران هستند که ترجیح می‌دهند با ماشین خودشان این مسیر را بروند؛ این دسته از عزیزان می‌توانند از لوکیشن زیر برای پیدا کردن کوتاه‌ترین و بهترین مسیر استفاده کنند.

لوکیشن در نشان

لوکیشن در بلد

معماری کاروانسرای فرامرزخان

این مجموعه به صورت چهار ایوانی طراحی شده و در ساخت آن از مصالحی مانند گچ، آجر، چوب، ماسه و آهک استفاده شده است. برای حک کردن طرح‌های هندسی روی آجرها، از هنر نقاشی اخرائی استفاده شده که این کار جذابیت بنا را دوچندان کرده است. طراحی صحن کاروانسرای فرامرزخان به صورت روباز است و چهار ایوان اصلی و چندین غرفه را شامل می‌شود. مال‌بند و اصطبل مجموعه هم در پشت اتاق‌های غربی و شرقی قرار گرفته است.

حیاط کاروانسرای تاریخی فرامرزخان دارای چهار باغچه کوچک و زیبا است و در برخی از قسمت‌های آن نیز درختان کاج مرتفع به چشم می‌خورند. حیاط به صورت سنگ‌فرش است و وجود این باغچه‌ها و درختان به زیباتر شدن آن کمک کرده است. اتاق‌ها و حجره‌ها هم دور تا دور حیاط قرار گرفته‌اند و با درب‌های چوبی و قدیمی که دارند خودنمایی می‌کنند. جلوی هر اتاق پلکانی به شکل مثلث قرار دارد که آن هم به اندازه توان خود در زیبایی مجموعه تاثیرگذار بوده است.

جاذبه های اطراف کاروانسرای فرامرزخان

• آرامگاه بقراط (در فاصله 15 متری)
• آرامگاه حاج ملا هادی سبزواری (در فاصله 133 متری)
• خانه جعفرزاده (با فاصله 1 کیلومتر)
• آرامگاه ملا حسین واعظ کاشفی (با فاصله 750 متر)
• امامزاده شعیب سبزوار (فاصله: 1.4 کیلومتر)
• موزه کاروانسرای اولیا (فاصله: 800 متر)
• مسجد جامع سبزوار (در فاصله 800 متری)
• باغ ملی (با فاصله 1.3 کیلومتر از آرامگاه ملا حسین واعظ کاشفی)
• مصلی تاریخی سبزوار (تنها 1.7 کیلومتر با این رباط فاصله دارد.)

 نکات بازدید از کاروانسرای فرامرزخان

• تعطیلات نوروز بهترین زمانی است که می‌توانید برای بازدید از این مجموعه انتخاب کنید.
• رباط کانون یک مجموعه تاریخی ارزشمند است که نمونه آن دیگر ساخته نمی‌شود؛ به همین خاطر از وارد کردن آسیب به بخش‌های مختلف آن و نوشتن یادگاری روی دیوارهای آن خودداری کنید.
• پیش از اقدام برای بازدید، از باز بودن کاروانسرای فرامرزخان اطمینان حاصل کنید.
• برای بازدید از موزه مردم‌شناسی سبزوار باید بلیط تهیه کنید.
• بازدید از تمام بخش‌های این کاروانسرا می‌تواند 2 الی 3 ساعت از برنامه شما را به خودش اختصاص دهد.

آیا تجربه بازدید از کاروانسرای فرامرزخان را دارید؟ می‌توانید آن را با ما و سایر کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول