مسجد جامع عتیق

شهر شیراز را می‌توانیم به عنوان پایتخت تاریخی ایران معرفی کنیم. وجود مکان‌های تاریخی متعدد شما را وادار می‌کند تا چندین روز را جهت بازدید از تک تک آنها در این شهر سپری کنید. مسجد جامع عتیق نیز یکی از همین جاهای دیدنی شیراز به شمار می‌رود که قدمت آن به دوران پیش از اسلام می‌رسد. در ادامه مقاله ما را همراهی کنید تا به صورت کامل شما را با این بنای باشکوه آشنا کنیم.

تاریخچه مسجد جامع عتیق

مسجد جامع عتیق به عنوان کهن‌ترین مسجد شیراز شناخته می‌شود که به آن مسجد جامع یا آدینه نیز می‌گویند. آغاز ساخت مسجد برمی‌گردد به سال 281 هجری قمری که در آن زمان عمرولیث صفاری در راس حکومت بود. از آنجایی که در این هنگام دین اسلام مورد توجه حاکمان و مردم قرار داشت، حاکم وقت دستور داد تا بر روی خرابه‌های عبادتگاهی قدیمی که آتشکده بوده است، مسجدی بنا شود.

بعدها در سال 752 هجری قمری، شاه اسحق اینجو ساختمانی با نام دارالمصحف یا خدای‌خانه در میان مسجد می‌سازد که مکان نگهداری و تلاوت قرآن بوده است. در این مسجد علاوه بر فعالیت‌های مذهبی، فعالیت‌های دیگری همچون سیاسی و اجتماعی نیز انجام می‌شد و از این‌رو مسجد جامع عتیق دارای 6 ورودی مجزا است که مهم‌ترین آن در دوره صفویه بازسازی شد و در ضلع شمالی مسجد قرار گرفته است. یکی از فعالیت‌های مهم در این مکان، نوشتن قرآن توسط خوشنویسان و خطاطان آن زمان بود. جالب است بدانید خواجه حافظ شیرازی در این مسجد پرورش یافت و وارد دنیای هنر و شعر شد.

در سفرنامه‌های موجود که از آن زمان باقی‌مانده است، (مقدسی) یکی از جهانگردان قرن چهارم پس از سفر به شیراز و بازدید از این مسجد زیبا، آن را مسجدی بی‌نظیر در هفت اقلیم نام برده است. همچنین (ابن بطوطه) جهانگرد مراکشی قرن هشتم در سفرنامه اش می‌نویسد: «مسجد جامع عتیق شیراز از وسیع‌ترین و زیباترین مساجد در جهان است»

در عمارت دارالمصحف یا خدای‌خانه، قرآنی از دوران شاه اسماعیل صفوی به یادگار مانده‌است که به آن قرآن سی‌پاره می‌گویند. این قرآن شامل سی‌جزء کامل قرآن است و هم‌اکنون در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شود. همچنین سایر قرآن‌هایی که از آن دوران باقی مانده است، مانند قرآن هفده منی دروازه قرآن در این موزه نگهداری می‌شوند.

مردم شیراز همگی ارادت خاصی به این مسجد دارند و جمعه‌ها در این مکان گرد هم آمده و به عبادت می‌پردازند. همچنین مردم باورها و اعتقاداتی در مورد مسجد دارند که عبارتند از:

• حضرت عیسی در این مسجد به همراه اسرافیل و میکائیل نزول کرده‌است.
• در زیر دارالمصحف اژدهای خفته یا همان (عصای حضرت موسی) وجود داشته‌است.
• برخی مردم به این مسجد، مسجدالاقصی نیز می‌گویند.
• معبد حضرت سلیمان یا همان ملک سلیمان در این مسجد داشته‌است.

مسجد جامع عتیق شیراز کجاست؟

مسجد جامع عتیق در شرق شاه چراغ شیراز قرار دارد و یکی از ورودی‌های آن از داخل حیاط آرامگاه شاه چراغ است. برای رسیدن به این بنای تاریخی می‌توانید سوار مترو شده و در ایستگاه زندیه پیاده شوید و سپس دوباره سوار اتوبوس یا تاکسی شده و در خیابان لطفعلی خان یا بین بلواز زندیه و چهارراه مشیر پیاده شوید. همچنین می‌توانید از نقشه‌ای که در زیر می‌بینید برای مسیریابی بهتر استفاده کنید.

لوکیشن در نشان

معماری مسجد جامع عتیق

مسجد جامع عتیق دارای شش درب ورودی است. دو درب در ضلع شرقی که پشت به آفتاب قرار دارند، و دو درب در ضلع غربی که در روبروی آفتاب قرار دارند. همچنین یک درب در ضلع شمالی و یک درب در ضلع جنوبی نیز واقع شده است. با توجه به این نکته که مسجد بر روی خرابه‌های یک آتشکده بنا شده است، برخی معتقدند عمرولیث فقط آتشکده را مرمت کرده و یک مسجد ساخته است. البته در دوره‌های بعدی قسمت‌های مختلفی به مسجد اضافه شده است.

به هر گوشه از مسجد که بنگردید زیبایی و معماری بی‌نظیر آن شما را به وجد می‌آورد. مسجد با گچ‌بری، سنگ‎‌بری، مقرنس کاری و کاشی کاری نیز تزئین شده است. صحن مسجد جامع عتیق با مساحت 1672 مترمربع با سنگ‌های مرمر سنگ‌فرش شده است و حوضی چندضلعی در وسط صحن خودنمایی می‌کند. هر صبح با طلوع خورشید در ضلع غربی مسجد زیبایی این مکان معنوی را چندین برابر می‌کند.

عمارت دارالمصحف

سازه خدای‌خانه از جنس سنگ و گچ ساخته شده و مقاومت خوبی دارد. جالب است بدانید این بنا فقط یکبار آن هم در سال 1315 بازسازی شده است. این بنای مستطیل‌شکل با طول 12‌ متر و عرض 10 متر در صحن مسجد قرار گرفته است. در میان خدای‌خانه اتاقی با مساحت 8 در 6 متر وجود دارد که دور تا دور آن را ایوان با ستون‌های سنگی گرد و زیبا تشکیل داده‌اند.

نمای بیرون دارالمصحف از سنگ‌های مکعبی ساخته شده‌است. بخش بیرونی آن را با سنگ‌های رنگی تزئین کرده‌اند. همچنین کتیبه‌ای قدیمی مزین به آیاتی از قرآن با خط ثلث بر روی کاشی‌های آبی‌رنگ در بالای این بنا قرار دارد که اثر «پیر یحیی جمالی صوفی» یکی از خوش‌نویسان قرن هشتم شمسی بود.

طاق مروارید

در ضلع شمالی مسجد جامع عتیق، طاق‌های بلندی قرار دارند که به آن‌ها طاق مروارید می‌گویند. دو گلدسته بلندی در پهلوی این طاق قرار گرفته و سقف آن مقرنس‌کاری شده است که زیبایی خاصی به آن داده‌است. همچنین در قسمت داخلی بالای طاق مروارید سوره‌های از قرآن با خط نسخ نوشته شده است.

محراب های مسجد جامع عتیق

محراب یکی از مهم‌ترین سازه در هر مسجد است که این قاعده در مسجد جامع عتیق نیز مستثنی نبوده. این مسجد دارای سه محراب باشکوه است که هرکدام جلوه‌ای خاص به آن می‌دهد. در شبستان اصلی، محرابی از سنگ مرمر بنا شده است که با وجود کتیبه‌های قدیمی و کاشی‌کاری سازه را ارزشمند می‌کند. در شبستان جنوبی محراب با کاشی‌های آبی‌رنگ با مقرنس‌کاری بی‌نظیری که دارد، هر بیننده‌ای را محو خود می‌کند. همچنین در شبستان شمالی نیز محرابی مانند محراب اصلی مسجد جا خوش کرده است.

دوازده امام

در شمال مسجد دربی قرار دارد که به دوازده امام مشهور است. سردرب آن با کاشی، مقرنس‌کاری شده و در جرزهای دو طرف آن چهار کتیبه وجود دارد که نام دوازده امام به چشم می‌خورد و علت نام‌گذاری این درب همین موضوع است. در بالای این درب چهار کتیبه با خط «علاء الدین جواهری» در دوره صفوی نوشته شده است که در یکی از این کتیبه‌ها تاریخ مرمت مسجد در دوره صفوی قید شده‌است. در کنار این درب شبستانی کوچک جای دارد که محرابی از جنس سنگ در آنجا ساخته شده‌است و می‌توانیم به وضوح آیات نوشته شده بر روی محراب را ببینیم.

جاذبه‌ های اطراف مسجد جامع عتیق

مکان‌های تاریخی زیادی در شهر شیراز نفس می‌کشند که بازدید از هر کدام حس و حال متفاوتی دارد. اگر قصد دارید پس از بازدید از مسجد جامع عتیق، سایر بناهای تاریخی این شهر را کشف کنید، پیشنهاد ما این است که موارد زیر را در اولویت قرار دهید.

• خانه تاریخی فروغ‌الملک (با فاصله 1.9 کیلومتر)
• حمام وکیل (فاصله: 1.7 کیلومتر)
• بازار وکیل (در فاصله 1.9 کیلومتری)
• ارگ کریم خان (در فاصله 3.5 کیلومتری)
• موزه پارس (فاصله: 3.7 کیلومتر)
• موزه تاریخ طبیعت و تکنولوژی (با فاصله 5.3 کیلومتر)
• باغ ارم شیراز (فاصله: 7.6 کیلومتر)
• باغ جنت (با فاصله 12.8 کیلومتر)

نکات بازدید از مسجد جامع عتیق

• نام مسجد جامع عتیق شیراز در دی‌ماه سال 1310 به فهرست آثار ملی ایران اضافه گردید.
• تا به امروز به دلیل قدمتی که این مسجد دارد، چندین بار عملیات مرمت و بازسازی بر روی آن انجام شده‌است.
• بازدید از این مکان تاریخی – مذهبی رایگان بوده و نیاز به پرداخت هزینه‌ای ندارد.
• شما می‌توانید همه روزه از ساعت 8:00 تا 20:00 از این مکان دیدن کنید.
• بهترین زمان بازدید از این مسجد باشکوه به هنگام اذان است.
• این مکان تاریخی یادگار بیش از هزار سال پیش است که نیاکان ما آن‌را ساخته است، پس لطفا در حفظ آن کوشا باشید و بر روی دیوارهای بنا یادگاری ننویسید.

کلام آخر

مسجد جامع عتیق یکی از برجسته‌ترین جاذبه‌های تاریخی شیراز است که قدمت آن به دوران صفاریان برمی‌گردد. در این مقاله از گردشی تاپ سعی کردیم که همه چیز را درباره این سازه به شما بگوییم و شما را با قسمت‌های مختلف آن آشنا کنیم. اگر تجربه بازدید از این مسجد را دارید، خوشحال می‌شویم آن را با سایر کاربران به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول