کاروانسرای تاج آباد

کاروانسرای تاج آباد با طراحی مدور خود و قدمت تاریخی که به دوران صفوی برمی‌گردد، یکی از جاذبه های گردشگری همدان محسوب می‌شود. قرارگیری نام این مکان در لیست آثار ملی و نامزد ثبت جهانی در یونسکو، ارزش این کاروانسرا را به خوبی نشان می‌دهد. تاریخچه، معماری، مرمت‌های انجام شده، معرفی بخش‌های مختلف و معرفی جاذبه‌های اطراف این کاروانسرای تاریخی موضوعاتی است که در این مقاله از گردشی تاپ می‌خواهیم به آن‌ها بپردازیم.

آشنایی با کاروانسرای تاج آباد

تقریبا 90 درصد کاروانسراهای تاریخی ایران با پلان مستطیلی ساخته شده‌اند و تنها تعداد کمی از آن‌ها مانند کاروانسرای تاج آباد دارای پلان مدور هستند. این طراحی خاص در کنار قدمت تاریخی که به دوران صفویه برمی‌گردد، توجه گردشگران، باستان‌شناسان، میراث فرهنگی و سازمان یونسکو را به خود جلب کرده است. نام این کاروانسرا در سال 1376 در لیست آثار ملی ایران ثبت شده و در سال‌های اخیر به یکی از گزینه‌های ثبت در میراث جهانی یونسکو تبدیل شده است.

قطر حیاط کاروانسرای تاج آباد به 31 متر و قطر کلی آن به 55 متر می‌رسد. این اعداد نشان می‌دهند که مساحت کلی کاروانسرا به 9500 متر مربع می‌رسد و حیاط آن نیز 3000 متر مربع را به خود اختصاص داده است. در مرکز حیاط یک حوض قدیمی قرار گرفته و اطراف این حوض توسط 4 باغچه مدور احاطه شده است. حجره‌ها و دالان‌ها هم دور تا دور حیاط را پوشانده‌اند و پنجره‌های قدیمی آن‌ها بیشتر از هرچیزی خودنمایی می‌کند.

در کاروانسرای تاج آباد بخشی برای نگهداری احشام وجود دارد که مانند روز اول پابرجاست و می‌توانید از آن دیدن کنید. قرارگیری این کاروانسرا در مسیر کربلا و استفاده زائرین از آن، سبب شده بود تا لقب کاروانسرای زیارتی را به این مجموعه بدهند. مطمئنا در این سه پاراگراف به خوبی متوجه اهمیت و ارزش این مکان شده‌اید؛ اما تعجب می‌کنید وقتی متوجه شوید که حتی یک تابلوی ساده در روستای تاج آباد برای نشان دادن مکان این کاروانسرا نصب نشده است.

معماری کاروانسرای تاج آباد

رباط تاج آباد به صورت مدور طراحی شده و در ساخت آن از آجر قرمز و ساروج استفاده شده است. برای ورود به داخل کاروانسرا باید از درب ورودی که در ضلع شرقی قرار گرفته استفاده کنید. روی این ورودی دو درب چوبی نصب شده و در طراحی طاق‌نمای آن از ترکیب معماری مدرن و سنتی استفاده شده است. حوض آب و باغچه‌های اطراف آن اولین المان‌هایی هستند که با ورود به کاروانسرای تاج آباد نظر شما را به خود جلب می‌کنند؛ البته نباید از حیاط سنگ‌فرش‌شده و چاه‌های آب مجموعه غافل شوید.

کاروانسرای تاج آباد 26 حجره و چندین اصطبل را در خود جا داده است. این حجره‌ها در اطراف حیاط قرار گرفته‌اند و با درب و پنجره‌های چوبی مطمئنا دل شما را می‌برند. داخل حجره‌ها و اصطبل‌ها چندین طاقچه زیبا با طراحی قدیمی وجود دارد که دیدن آن‌ها خالی از لطف نیست. در مورد قوس‌های این کاروانسرا نیز باید بگوییم که از نوع جناغی هستند و جلوه باشکوهی را به بنا داده‌اند.

تاریخچه کاروانسرای تاج آباد

متاسفانه هیچ کتیبه و سنگ‌نوشته‌ای در این کاروانسرا وجود ندارد که تاریخ دقیق ساخت آن را نشان دهد. با این حال بررسی معماری سازه این موضوع را تایید کرده که کاروانسرای تاج آباد در اواخر دوران صفویه یا اوایل دوران قاجار ساخته شده است. از آن‌جایی‌که این بنا اهمیت بسیار زیادی در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی دارد، تا امروز بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته که آخرین بار مربوط به سال 1388 است.

در این سال آجرهای فرسوده کاروانسرای تاج آباد مورد مرمت قرار گرفتند و آجرهای جدید و مستحکم جای آن‌ها را پُر کردند. در طول این بازسازی تقریبا 70 میلیون تومان هزینه شد و تامین سرمایه مورد نیاز برای این کار نیز برعهده دولت بود. در سال 1400 زمزمه قرارگیری نام این کاروانسرا در لیست میراث جهانی یونسکو، بار دیگر مسئولین را به فکر مرمت و نوسازی این بنا انداخت. در این سال کف حیاط و جداره‌ها مرمت شدند و درب‌های مجموعه رنگ تازه‌ای به خود گرفتند. هزینه این اقدامات بیشتر از 200 میلیون تومان برآورد می‌شود.

کاروانسرای تاج آباد کجاست؟

این کاروانسرا در روستایی به همین نام، در 25 کیلومتری شمال غربی همدان قرار گرفته است. بهترین راه برای دسترسی به کاروانسرای تاج آباد از شهر همدان این است که ابتدا وارد بلوار ارتش شوید و این مسیر را تا میدان کربلا ادامه دهید. در میدان وارد دومین خروجی شوید تا در بزرگراه همدان – کرمانشاه قرار بگیرید. در این مسیر به میدانی به نام بهار می‌رسید که در آن‌جا نیز باید از دومین خروجی خارجی شوید و به مسیر خود در بزرگراه همدان – کرمانشاه ادامه دهید.

با رسیدن به دوراهی از سمت چپ خارج شوید و در ادامه مسیر وارد جاده رسول آباد – گنده جین شوید. این مسیر را تا جایی ادامه دهید که در سمت راست خود روستای تاج آباد سفلی را مشاهده کنید. برای سهولت در مسیریابی ما لوکیشن دقیق کاروانسرای تاج آباد در گوگل مپ را برای شما قرار داده‌ایم.

درباره روستای تاج آباد

یکی از روستاهای شمال غربی همدان است که مردم آن علاقه شدیدی به خواندن کتاب دارند. این علاقه تا جایی است که در سال 1394 لقب روستای دوست‌دار کتاب را به خود اختصاص داده است. پس از بازدید از کاروانسرای تاج آباد سفلی، پیشنهاد می‌کنیم که در کوچه‌های این روستا قدم بزنید و از معاشرت با مردمان آن لذت ببرید. راستی از دیدن نام کوچه‌های روستای تاج آباد تعجب نکنید؛ برای هر کوچه نام یکی از کتاب‌های مشهور جهان انتخاب شده و به سه زبان انگلیسی، فارسی و کردی ترجمه شده است.

جاذبه های اطراف کاروانسرای تاج آباد سفلی

کاروانسرای مدور تاج آباد مقصد نهایی در شهر همدان نیست و هنوز کلی جاذبه کشف نشده وجود دارد که باید از آن‌ها دیدن کنید. در قسمت پایین ما لیستی از مقاصد پیشنهاد برای بازدید را آماده کرده‌ایم که می‌توانید از آن‌ها نیز دیدن کنید.

• غار علیصدر با فاصله 65 کیلومتر.
• آرامگاه باباطاهر عربان در فاصله 34 کیلومتری از این مکان.
• مسجد جامع همدان با فاصله 34 کیلومتر.
• آرامگاه بوعلی سینا با فاصله 39 کیلومتری از کاروانسرای تاج آباد.
• روستای ورکانه با فاصله 61.9 کیلومتر.

کلام آخر

کاروانسرای تاج آباد با طراحی خاصی که دارد به عنوان یکی از زیباترین کاروانسراهای ایران و لوکس‌ترین اقامت‌گاه دوران قاجاریه شناخته می‌شود. این رباط تاریخی امروزه در شمال غربی همدان قرار گرفته امکان بازدید از آن برای عموم افراد امکان‌پذیر است. اگر در شهر همدان هستید و یا قصد سفر به این شهر را دارید، پیشنهاد گردشی تاپ به شما این است که بازدید از این مجموعه را در اولویت‌های خود قرار دهید.

سوالات متداول