مجموعه تخت جمشید

مجموعه تخت جمشید که به در جهان به نام پرسپولیس شهرت دارد، یادگاری 2500 ساله از دوران باشکوه هخامنشیان است. دوران هخامنشیان و پادشاهان آن دوره از جمله کوروش کبیر و داریوش بزرگ، از محبوب‌ترین پادشاهان ایرانی در طول تاریخ هستند. تخت جمشید که از اهمیت تاریخی فراوانی برخوردار است، از جاهای دیدنی شیراز محسوب می‌شود و هر ساله میزبان گردشگران زیادی از سراسر ایران است. البته گردشگران و بازدید کنندگان از این اثر تاریخی تنها منحصر به گردشگران ایرانی نیست، بلکه به علت قدمت بالایی که دارد و به گونه‌ای نماد تاریخ و تمدن ایران به شمار می‌رود، گردشگران زیادی از خارج از کشور نیز جذب می‌کند. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با این اثر تاریخی و میراث کشورمان آشنا شویم.

تاریخچه مجموعه تخت جمشید

مجموعه تخت جمشید، مجموعه ای از کاخ های گوناگون است و داری بخش‌های مختلفی است که هر یک از بخش‌ها در دوره‌های مختلف به مجموعه اضافه شده‌اند. طبق اسناد و مدارک تاریخی و نظر باستان شناسان، ساخت قدیمی ترین بخش این مجموعه به 2500 سال پیش یعنی 518 سال پیش از میلاد و زمان داریوش هخامنشی باز می‌گردد. داریوش بزرگ که سومین پادشاه حکومت هخامنشی بود، دستور به ساخت کاخی باشکوه جهت انجام مراسمات پادشاهی و تشریفات ایرانی در دامنه غربی کوه رحمت یا میترا را داد.

برخی از باستان شناسان معتقدند ساخت مجموعه تخت جمشید 120 سال طول کشیده و برخی دیگر معتقدند که ساخت آن 188 سال به طول انجامیده است. پس از داریوش بزرگ در زمان‌های خشایار شاه و اردشیر سوم نیز بناهایی ساخته و به تخت جمشید اضافه شده‌اند. بنا بر بررسی های انجام شده بر روی تخت جمشید توسط باستان شناسان، در ساخت این بنا معماران، هنرمندان، استادکاران، کارگران، زنان و مردان زیادی دست داشته‌اند.

بسیاری از اطلاعات موجود در دست از مجموعه تخت جمشید به خاطر سنگ‌نوشته‌ها و گل نوشته‌هایی است که در این کاخ‌ها و بر روی دیواره‌ها و لوحه‌های آن حکاکی شده‌است. سامنر، روزنامه نگار آمریکایی، در مقاله خود راجع به تخت جمشید بیان می‌کند که دشت تخت جمشید شامل ۳۹ قرارگاه مسکونی بوده و در دوره هخامنشیان ۴۳۶۰۰ نفر جمعیت داشته‌است. سالها بعد، اسکندر مقدونی به ایران حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید. اما تخت جمشید با وجود ویرانه‌هایش هنوز پابرجاست؛ باستان‌شناسان از ویرانه‌ها و باقی مانده بنا نشانه‌های آتش و هجوم را بر آن تأیید می‌کنند.

سالها بعد در دوران ساسانی نیز کتیبه‌هایی در مجموعه تخت جمشید نوشته شده‌اند. پس از ورود اسلام به ایران این مکان را محترم شمرده و به آن هزار ستون یا چهل ستون یا چهل منار می‌نامیدند. عضدالدوله دیلمی در آن زمان دو کتیبه به خط کوفی بر روی تخت جمشید نوشته است. علاوه بر آن کتیبه‌های دیگری هم به عربی و هم به فارسی در تخت جمشید دیده می‌شوند که جدیدترین این کتیبه‌ها مربوط به دوره قاجار است که به فرمان مظفرالدین شاه قاجار نوشته شده‌است. تخت جمشید از سال ۱۹۷۹ به عنوان یکی از آثار ایران در میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است.

مجموعه تخت جمشید کجاست؟

مجموعه تخت جمشید در شمال شهرستان مرودشت استان فارس و در منطقه‌ای کوهستانی میان روستاهای فیروزی، کناره و اصطخر واقع شده است. برای رفتن به تخت جمشید اگر از جهت شمال به استان فارس وارد می‌شوید، از شهر آباده در شمال استان فارس در مسیر بزرگراه آباده-صفاشهر تا صفاشهر بروید و با ادامه مسیر و گذشتن از سعادت شهر به اتوبان مرودشت وارد شوید. پس از آنکه از روستاهای هشتیجان و اصطخر گذشتید، به خروجی‌ تخت جمشید می‌رسید. به زیرگذر که وارد شوید، پس از آنکه تقریبا پنج کیلومتر را طی کنید، به ورودی‌های مجموعه باستانی تخت جمشید خواهید رسید.

اگر در شیراز سکونت می‌کنید و می‌خواهید از سمت شیراز به‌ تخت جمشید بروید، از خروجی‌ شمال شهر شیراز به‌سمت مرودشت بروید و پس از عبور از این شهر و وارد شدن به بزرگراه مرودشت-سعادت شهر، تا خروجی تخت جمشید بروید. این بار از خروجی سمت راست به محوطه باستانی تخت جمشید خواهید رسید. لوکیشن زیر به شما کمک می‌کند تا راحت تر به این مجموعه دسترسی پیدا کنید.

لوکیشن در نشان

معماری مجموعه تخت جمشید

نخستین بنای مجموعه تخت جمشید  بر روی سکویی سنگی در نزدیکی کوه رحمت بنا شده بود. این قصر شاهی چهار قسمت مهم داشته است. این چهار قسمت شامل کاخ های رسمی و تشریفاتی، خزانه شاهی، سراهای نشیمن و کاخ های کوچک اختصاصی و دژ حفاظتی می‌‌شوند. در جنوب و شمال این سکوی سنگی دو دره دیده می‌شود. شهر پارسه در سمت غرب، شمال غربی و جنوب غربی این سکو قرار دارد. خانه‌های موجود در این مجموعه و شهر پارسه از خشت خام ساخته شده بودند و به همین علت در برابر آتش سوزی اسکندر دوام نیاورده و تخریب شدند.

 هنرمندان و معمارانی که برای ساخت این مجموعه به کار گرفته شده بودند، از ملل مختلف استخدام شده بودند که از میان آنها می توان به آشوریان، لودیان، ایونیان، مصریان، بابلیان، هندوان، سکاها و غیره اشاره کرد. برای ساخت این مجموعه اصولی به کار رفته که از جمله آن می‌توان به نسبت طلایی اشاره کرد که نسبت ممی در هندسه به شمار می‌رود و در نسبت ارتفاع سردرها به عرض آنها و نسبت ارتفاع ستون‌ها به فاصله بین دو ستون این اصل دیده می‌شود.

سازه‌های تخت جمشید به صورت یکپارچه ساخته نشده و به صورت تکه تکه هستند که این تکه ها بر روی یکدیگر قرار داده شده‌اند. ستون‌های بنا از دو تکه تشکیل شده‌اند و این دو تکه سرب مذاب به هم متصل شده‌اند که استفاده از سرب در تشکیل ستون عامل مقاومت ستون ها درباره زلزله به شمار می‌رود. در مجموعه تخت جمشید تزئیناتی برای زیباسازی مجموعه در دیوار و ستون‌های تخت جمشید به کار رفته‌اند. حجاری‌هایی از تصویر سران اقوام، سر ستون‌های افسانه‌ای و غیره به این مجموعه جلوه‌ زیبایی بخشیده‌اند.

نام گذاری مجموعه تخت جمشید

مجموعه تخت جمشید در زمان ساخت، «پارسه» نام داشته است که به معنای «شهر پارسیان» است، و علت آن این است که به ایالت پارس منسوب بود. یونانیان در آن زمان به این مجموعه نام «پِرسپولیس» یعنی «پارسه‌شهر» را داده‌اند که امروزه این اثر تاریخی در بیشتر کشورهای جهان به این نام شناخته می‌شود.

در زمان ساسانیان به مجموعه تخت جمشید نام  سَدْستون (صد ستون) را دادند. در بند پنجم سنگ نبشته شاپور سکانشاه نام «سد ستون» دیده می‌شود. در زبان فارسی معاصر به این بنا «تخت جمشید» یا قصر شاهی جمشید می‌گویند. تاورنیه جهانگرد فرانسوی که در عصر صفوی چندین بار به ایران سفر کرد، در سفرنامه خود از این مجموعه تاریخی با نام «چهل منار» یاد کرده است.

در شاهنامه فردوسی آمده‌است: “جمشید پادشاهی عادل و زیبارو بود که نوروز را بر پا داشت و هفتصد سال بر ایران پادشاهی کرد. اورنگ یا تخت شاهی او چنان بزرگ بود که دیوان به دوش می‌کشیدند”. سال‌ها بعد از حمله اسکندر و نیز ورود اعراب به ایران مردمی که از نزدیکی خرابه‌های پارسه عبور می‌گذشتند، تصاویری که در تخت جمشید حکاکی شده بود را می‌دیدند که در آن تخت شاهی روی دست مردم بلند شده‌است و از آنجا که نمی‌توانستند کتیبه‌های حک شده روی سنگ‌ها که به خط میخی نوشته شده بود، را بخوانند، گمان می‌بردند که این تخت شاهی همان اورنگ جمشید است که فردوسی در شاهنامه از آن یاد کرده‌است؛ از این رو به این مجموعه نام تخت جمشید را دادند. بعدها که باستان‌شناسان خط میخی کتیبه را ترجمه کردند، به نام اصلی آن که پارسه بوده‌است، پی بردند.

بخش های مختلف مجموعه تخت جمشید

مجموعه تخت جمشید از بخش‌های زیاد و متنوعی تشکیل شده است. از کاخ‌های مختلف گرفته تا پلکان ورودی و تراس همه بخش‌های مختلف این مجموعه را تشکیل می‌دهند. در ادامه بخش‌های مختلف این مجموعه را از گوشه شمال غربی مجموعه آغاز می‌کنیم و به بررسی برخی از بخش‌ها می‌پردازیم:

مجموعه تخت جمشید با یک ورودی بزرگ که ۱۱۱ پله دارد آغاز می‌شود که پس بالا رفتن از این پله‌ها به کاخ دروازه ملل می‌رسید. سپس از حیاط آپادانا می‌گذرید و در این حیاط کاخ های آپادانا، تچر و هدیش را خواهید دید. پس از ادامه حرکت خود به سمت شمال شرقی کاخ سه دروازه، حرمسرا یا موزه و دروازه نیمه تمام را مشاهده می‌کنید. پس از بالا رفتن از تپه شرقی آرامگاه های اردشیر دوم و سوم دیده می‌شوند.

 در قسمت بالایی پلکان ورودی مجموعه که در شمال غربی آن واقع شده، جلوخان کوچکی وجود دارد که امروزه نیز آثاری از آن دیده می‌شود. در قسمت شرقی این جلوخان، پلکان ورودی کاخ کوچکی به نام دروازه ملل قرار دارد. کاخ دروازه ملل محل عبوری به کاخ آپادانا به شمار می‌رود از این رو به آن کاخ انتظار یا کاخ دالان انتظار نیز می‌گویند. دروازه ملل در دوره خشایارشاه هخامنشی، فرزند داریوش ساخته شده است.

یکی از کاخ‌های مجموعه تخت جمشید، کاخ تچر است که به کاخ داریوش نیز شهرت دارد و از نخستین بناهای ساخته شده در مجموعه است. این کاخ در جنوب غربی آپادانا و رو به آفتاب قرار دارد. در ساخت این بنا از سنگ‌های خاکستری رنگ و صیقل داده شده استفاده شده است که همین موضوع باعث شده تا این کاخ به کاخ آینه نیز شهرت داشته باشد.

یکی دیگر از بخش‌های مجموعه تخت جمشید که آن هم در زمان داریوش بزرگ ساخته شده کاخ آپادانا است که به آن کاخ بار داریوش نیز می‌گویند. این کاخ یکی از عالی ترین و باشکوه ترین قسمت‌های مجموعه تخت جمشید است؛ داریوش بزرگ دستور ساخت این کاخ را داده است که برای برگزاری جشن‌ های نوروزی و میزبانی از نمایندگان کشورهای مختلف اختصاص داشته است.

حرمسرای مجموعه تخت جمشید که به آن کاخ ملکه نیز می‌گفتند کاخی L شکل است که دو شاخه مستطیلی شکل نیز دارد. این دو شاخه مستطیل شکل در دو قسمت غربی و شرقی کاخ قرار دارند. شاخه ای که در غرب حرمسرا قرار دارد به قسمت غربی حرمسرا معروف است و شاخه دیگر نیز در شرق کاخ د قرار دارد، به عنوان موزه تخت جمشید و ساختمان اداری کاربرد دارد. ورودی کاخ ملکه از سمت شمال غربی است، یعنی فقط اهل کاخ حق ورود به این قسمت از تخت جمشید را داشتند.

موزه تخت جمشید از مهم‌ترین موزه های موجود در ایران است که شامل یک ایوان، یک تالار و دو گالری است. از جمله آثار بی نظیری که در این موزه به نمایش گذاشته شده‌اند می‌توان به مهره‌ های زرد، سیاه و قهوه‌ای دوره هخامنشی، گل نوشته‌های تخت جمشید، پنجه و سر شیر از جنس سنگ لاجورد، خنجر، شمشیر، سرنیزه، بخشی از پرده های سوخته تخت جمشید، کتیبه حرم خشایار شاه همراه با ترجمه فارسی و انگلیسی، زینت آلات طلا و نقره و غیره اشاره کرد. این موزه از سال ۱۳۸۱خورشیدی به روی مردم باز شده است. بازدید از این موزه در شش ماهه اول سال از ساعت ۹ تا 19 و در شش ماهه دوم سال از ۸ تا 17 امکان پذیر است. برای بازدید از این موزه باید ورودی جداگانه پرداخت کنید.

برنامه نور و صدا در تخت جمشید

جالب است بدانید در مجموعه تخت جمشید در ۳ ماه تابستان برنامه‌ای تحت عنوان برنامه نور و صدا اجرا می شود. این برنامه در روزهای یک شنبه، سه شنبه، پنج شنبه و جمعه از ساعت 20 در این مجموعه برگزار می‌شود که با استفاده از نورافکنی بر روی سنگ سازه های تخت جمشید و طنین صدا در فضای شب، داستان‌هایی درباره ساخت مجموعه تخت جمشید، رسم و رسوم زندگی هخامنشیان، رونق تمدن ایران باستان و همچنین حادثه آتش سوزی نمایش داده می شود.

جاذبه های دیدنی اطراف تخت جمشید

شهر زیبای شیراز در دوره‌های مختلف تاریخی پایتخت حکومت‌های مختلف بوده است، به همین دلیل شاهکارهای تاریخی بی نظیری در آن یافت می‌شود. علاوه بر آن بسیاری از چهره‌‌‌‌های ادبی و فرهنگی نیز در این شهر آرام گرفته‌‌‌‌‌‌اند. در سفرتان به شیراز مقاصد بسیار زیبایی وجود دارد که می‌توانید از آنها دیدن کنید و از زیبایی آنها لذت ببرید. تعدادی از این جاذبه‌های تاریخی و گردشگری را در ادامه نام می بریم.

• آرامگاه کوروش
• نقش رستم
• آرامگاه حافظ
• تل باکون
• آرامگاه سعدی
• کوه معصوم آباد
• باغ ارم شیراز

نکات بازدید از مجموعه تخت جمشید

 بازدید از مجموعه تخت جمشید در شش ماه اول سال همه روزه از ساعت 08:30 تا 19:30 و در شش ماهه دوم سال نیز همه روزه از ساعت 07:30 تا17:30 عصر امکان‌پذیر است. توجه داشته باشید که در ورودی نیم ساعت قبل از پایان ساعت بازدید بسته خواهد شد. هزینه بلیط مجموعه تخت جمشید برای هر نفر 5 هزار تومان برای گردشگران داخلی و 50 هزار تومان برای گردشگران خارجی است

سخن پایانی

از زیباترین و پرطرفدارترین شهرهای ایران زیبا، می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان به شهر زیبای شیراز اشاره کرد. شیراز از جمله شهرهایی است که در هر سوی آن میتوان یک جاذبه گردشگری مشاهده کرد و از بازدید از آنها لذت برد. اگر به دنبال یک مقصد عالی برای سفر هستید و به بازدید از جاذبه‌های تاریخی و ادبی علاقه دارید، یکی از بهترین مقاصد برای شما شهر زیبای شیراز است. اگر شیراز را به عنوان مقصد بعدی سفرتان انتخاب کرده‌اید، حتما از مجموعه تخت جمشید نیز دیدن کنید و تجربیات خود از سفرتان را با ما و کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید. 

سوالات متداول