مسجد خانم زنجان

بافت تاریخی شهر زنجان جایی است که چهره این شهر را در سال‌های گذشته نشان می‌دهد و ما را از دنیای مدرن امروزی دور می‌کند. بناهای تاریخی زیادی در این قسمت از شهر قرار گرفته‌اند که هر کدام معماری دوره خاصی از ایران را به تصویر می‌کشند؛ برخی از آن‌ها با الهام از معماری قاجاریه ساخته شده‌اند و برخی هم با الهام از معماری دوران صفویه و پیش از اسلام. مسجد خانم یکی از بناهایی است که در بافت تاریخی شهر بسیار جلب توجه می‌کند.

این مسجد یکی از یادگاری‌های عصر قاجاریه است که با الهام از معماری همین دوره ساخته شده است. مسجد مدرسه خانم یکی از جاهای دیدنی زنجان محسوب می‌شود و در طول سال گردشگران زیادی برای دیدن آن روانه سبزه‌میدان می‌شوند. این مسجد تاریخی در اردیبهشت 1354، با شماره ثبت 1055 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و از اهمیت تاریخی زیادی برخوردار است. در ادامه با گردشی تاپ همراه باشید تا سفر کوتاهی به داخلی مسجد خانم زنجان داشته باشیم.

تاریخچه مسجد خانم

سردر این مسجد کتیبه‌ای را روی خودش جا داده که همه چیز را درباره تاریخچه این مکان افشا می‌کند. روی این کتیبه سال 1323 هجری قمری با خط نستعلیق شکسته حک شده و نشان می‌دهد که بیشتر از 100 سال از عمر مسجد خانم زنجان گذشته است. کتیبه همچنین از شخصی به نام «جمیله خانم ذوالفقاری» به عنوان بانی مسجد یاد کرده و «استاد اسماعیل بنا» را به عنوان معمار سازه معرفی کرده است.

متاسفانه جمیله خانم پیش از اتمام ساخت این مسجد دار فانی را وداع گفت و هرگز نتوانست پایان کار را ببیند؛ او در محرم سال 1326 هجری قمری وقف‌نامه‌ای را تنظیم کرد و در آن دختر خود را به عنوان اولین متولی مسجد خانم زنجان انتخاب کرد. پس از اتمام ساخت‌و‌ساز، نام خانم روی این بنای تاریخی نهاده شده تا یاد و خاطره جمیله خانم همیشه در بین مردم زنده باشد.

با اینکه بیشتر از صد سال از عمر مسجد خانم زنجان می‌گذرد، اما این بنا همچنان پابرجاست و مشکل خاصی برای آن به‌وجود نیامده است. بازدید از این مسجد تاریخی و بخش‌های مختلف آن برای عموم مردم آزاد است و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. اگر تا امروز از این جاذبه دیدن نکرده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم که بازدید از آن را در سفر بعدی خود به زنجان، در اولویت قرار دهید.

مسجد خانم زنجان کجاست؟

این سازه در منطقه سبزه‌میدان در حال نفس کشیدن است و از جنوب به خیابان امام خمینی و از شرق به خیابان کریم انصاری ختم می‌شود. اگر می‌خواهید از اتوبوس‌ها برای رسیدن به این مکان استفاده کنید، باید در ایستگاه شهید کریم انصاری پیاده شوید و ادامه راه را پیاده بروید. از این ایستگاه تا مسجد خانم 362 متر فاصله است و تنها کافیست که خود را به خیابان امام خمینی برسانید و از آنجا وارد کوچه فخیم‌الدوله شوید. مسجد در داخل این کوچه قرار گرفته است.

اگر می‌خواهید از تاکسی‌ها برای دسترسی به این جاذبه استفاده کنید، بهترین راه این است که ماشین‌های خط میدان انقلاب را سوار شوید و از راننده بخواهید که شما را در نزدیکی کوچه فخیم‌الدوله پیاده کند. چنانچه قصد استفاده از اتومبیل خودتان را دارید، بهتر است روی نقشه زیر کلیک کنید تا گوگل مپ بهترین و نزدیک‌ترین مسیر را به شما نشان دهد. در مجاورت مسجد خانم زنجان چندین پارکینگ عمومی وجود دارد که پیشنهاد می‌کنیم ماشین خود را در یکی از آن‌ها پارک کنید.

لوکیشن در نشان

معماری مسجد خانم

این مسجد بخش‌های مختلفی مانند سردر، حجره‌ها، مناره‌ها، شبستان‌ها و صحن اصلی را در خودش جا داده است که در ساخت تمام آن‌ها از معماری دوران قاجاریه استفاده شده است. وقتی به مسجد خانم زنجان می‌رسید، سردر اولین جایی است که با آن مواجه می‌شوید. طراحی سردر این مسجد به صورت U است و یک درب چوبی به رنگ خاکستری را شامل می‌شود. اطراف سردر با کاشی‌های رنگی (زرد؛ آبی و مشکی) تزئین شده؛ استفاده از این نوع کاشی‌ها در معماری قجری رواج زیادی داشته است.

وقتی از سردر وارد شوید، به صحن اصلی مسجد خانم زنجان می‌رسید. در مرکز این صحن یک حوض زیبای قدیمی قرار دارد که نمازگزارن از آن برای وضو گرفتن استفاده می‌کنند. اطراف این حوض توسط چهار باغچه کوچک و زیبا احاطه شده که در آن‌ها درختان و گیاهان متنوعی به چشم می‌خورد. کافیست در فصل بهار یا تابستان از این مسجد تاریخی دیدن کنید تا ترکیب رنگ برگ درختان با کاشی‌های مسجد هوش از سر شما ببرد.

اطراف صحن مسجد 12 حجره قدیمی با درب و پنجره‌های چوبی قرار گرفته است. حجره‌ها تقریبا 45 سانتی‌متر از سطح زمین فاصله دارند و ایوانچه‌ای که در مقابل هر کدام از آن‌ها قرار گرفته، زیبایی حجره‌ها را چندین برابر کرده است. گفته می‌شود که در گذشته این حجره‌ها محل اقامت طلاب علوم دینی بوده است.

مناره‌ها قسمت دیگری هستند که از جذابیت زیادی برخوردارند؛ مسجد خانم زنجان دو مناره کوتاه و زیبا دارد که روی سردر قرار گرفته‌اند و جلب توجه می‌کنند. مناره‌ها به هنر کاشی‌کاری مزین شده‌اند و مانند سایر بخش‌های مسجد، کاشی‌های رنگی در آن‌ها نیز دیده می‌شود.

آخرین بخشی که باید در معماری مسجد خانم زنجان به آن اشاره کنیم، شبستان‌های تابستانی و زمستانی این مجموعه است. شبستان زمستانی از نظر مساحت کوچکتر از شبستان تابستانی است؛ اما از نظر معماری تقریبا یکسان هستند. شبستان تابستانی مسجد در ضلع جنوبی حیاط قرار گرفته و یک ستون آجری زیبا را در مرکز خودش جا داده است. در سمت شرقی این شبستان یک اتاق قدیمی قرار دارد که در گذشته به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

نکات تکمیلی

• بازدید از مسجد خانم کاملا رایگان است و نیازی به پرداخت هیچ هزینه‌ای نیست.
• در این مسجد نمازهای ظهر، عصر، مغرب و عشا به صورت جماعت برگزار می‌شود. به همین خاطر پیشنهاد می‌کنیم که زمانی غیر از اقامه نماز را برای بازدید انتخاب کنید.
• بازدید از تمام بخش‌های مسجد برای عموم افراد آزاد است؛ البته رعایت پوشش اسلامی در هنگامی بازدید الزامی است.
• مسجد مدرسه خانم زنجان در همه روزهای هفته قابل بازدید است.
• در هنگام بازدید از این جاذبه، از وارد کردن آسیب به بخش‌های مختلف خودداری کنید.

جاذبه های اطراف مسجد خانم زنجان

اگر از دیدن این مسجد تاریخی هیجان‌زده شده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم که سایر بناهایی که در بافت تاریخی شهر زنجان قرار گرفته‌اند را نیز مشاهده کنید. در لیست زیر می‌توانید مهم‌ترین و زیباترین این بناها را مشاهده کنید.

• موزه رختشویخانه (در فاصله 850 متری از مسجد تاریخی خانم)
• مسجد جامع زنجان (فاصله: 240 متر)
• موزه مردان نمکی (در فاصله 400 متری از این مسجد)
• بازار بزرگ زنجان (با فاصله 400 متر)
• کاروانسرای سنگی زنجان (در فاصله 1.1 کیلومتری از مسجد خانم)
• موزه گیاهان دارویی (فاصله: 700 متر)

سخن پایانی

مسجد خانم زنجان با معماری کم‌نظیری که دارد و قدمتی که به دوران قاجاریه برمی‌گردد، جزو بناهایی است که بازدید از آن را نباید از دست بدهید. واقعا حیف است اگر به شهر زنجان سفر کنید و بازدید از این مسجد تاریخی را از دست بدهید. امیدواریم که در آینده‌ای نزدیک فرصت سفر به زنجان و بازدید از این مسجد برای تمام کاربران گردشی تاپ فراهم شود.

سوالات متداول