کاخ صاحبقرانیه

از زیباترین کاخ‌های جا مانده از دوره قاجار در ایران، کاخ صاحبقرانیه در باغ نیاوران است. این کاخ جز جاذبه ‌های گردشگری تهران محسوب می‌شود و هرساله گردشگران ایرانی و خارجی زیادی برای دیدن این کاخ با شکوه می‌آیند. کاخ صاحبقرانیه از نظر تاریخی اهمیت بسیاری داشته و یکی از اتفاقات مهم و تاثیرگذار در تاریخ ایران که در این کاخ با شکوه رخ داده، صدور فرمان مشهور مشروعیت بوده است. اگر به بازدید از بناهای تاریخی و به ویژه کاخ های باشکوه علاقه داردی بازدید از این مجموعه را از دست ندهید. جهت آشنایی بیشتر با این کاخ باشکوه با ما همراه باشید.

تاریخچه کاخ صاحبقرانیه

کاخ صاحبقرانیه در سال 1229 هجری خورشیدی به دستور ناصرالدین شاه قاجار در باغ نیاوران پی‌ریزی شد و مکان پادشاهی او گردید. او در این سال دستور داد تا این کاخ را در دو طبقه شامل شاه‌نشین، کرسی‌خانه، حمام، تالار آینه و ۵۰–۴۰ دستگاه خانه هر کدام شامل ۴ اتاق و یک ایوان برای زنان حرمسرایش بسازند. ناصرالدین شاه در سی و یکمین سال حکومتش خود را صاحبقران نامید و این کاخ را «کاخ صاحبقرانیه» نام نهاد. صاحبقران شاهانی را می‌گفتند که  قدرت بسیار زیادی داشتند و طول حکومتشان بر کشور از ۳۰ سال پیشی می‌گرفت.

پس از پایان حکومت ناصرالدین شاه و در زمان حکومت مظفرالدین‌شاه و احمدشاه قسمت‌هایی از حرم‌سرا تخریب و مساحت آن نسبت به قبل کاهش یافت. بعد از این دوران و در دوران حکومت رضاشاه پهلوی این بنا برای مدتی بلا استفاده ماند و فراموش شد تا اینکه در سال 1318 هجری خورشید به جهت برگزاری مراسم ازدواج محمدرضا خان با فوزیه بازسازی شد. البته به علت شرایط نامناسب جوی در آن زمان عروسی در مکان دیگری برگزار شد. در دوران محمدرضا شاه و به دستور فرح پهلوی، تغییرات اساسی در قسمت‌های داخلی بنا و دکوراسیون آن تغییراتی اساسی ایجاد شد و طبقه اول یعنی حوض‌خانه برای پذیرایی میهمانان و طبقه دوم به‌عنوان دفتر کار محمدرضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت.

از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ از این کاخ به‌عنوان دفتر کار شاه استفاده می‌شد. پس از وقوع انقلاب اسلامی کلیه اموال کاخ توسط کارشناسان صورت برداری و کل بنا از سال 1374 مورد استحکام بخشی، مرمت و بازسازی قرار گرفت. گچبری ها، آینه کاری ها، اُرسی ها، درها و غیره توسط هنرمندان و استادکاران ایرانی، بازسازی و برخی از نفیس‌ترین قالی‌ها مرمت شد. در ضمن از آنجا که این کاخ دیگر برای سکونت و زندگی استفاده نمی‌شد، برای بازدید در معرض دید عموم قرار گرفت و لازم بود ک بخش‌های خدماتی و اداری نیز به این کاخ اضافه شود. در نهایت این کاخ از سال 1377 خورشیدی در معرض بازدید گردشگران قرار گفت.

کاخ صاحبقرانیه کجاست؟

کاخ صاحبقرانیه در شهر تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران قرار دارد و در هنگام بازدید از این مجموعه اولین کاخ است که می‌توان از آن بازدید کرد. برای دسترسی به این کاخ باشکوه اگر قصد دارید با خودرو شخصی به آنجا بروید، لوکیشن زیر به شما کمک می‌کند.

اگر قصد دارید با مترو به این کاخ بروید، در ایستگاه تجریش از قطار پیاده شده و از میدان تجریش به میدان قدس رفته و در آنجا با تاکسی های نیاوران به کاخ نیاوران و این عمارت زیبا برسید. حال اگر تمایل دارید با اتوبوس به میدان تجریش بروید می‌توانید از بی‌آرتی خط تجریش- راه آهن استفاده کنید و در پایانه تجریش از اتوبوس پیاده شده و به سمت میدان قدس حرکت کرده و با تاکسی خود را به این بنا و باغ نیاوران برسانید. همچنین می‌توان از اتوبوس‌های خط میدان تجریش-دارآباد و بلوار صبا ازگل و میدان رسالت-میدان قدس استفاده کرد و در میدان نیاوران پیاده شد. دقت کنید که فقط اتوبوس‌هایی که از طرف میدان رسالت به میدان قدس می‌روند از میدان نیاوران می‌گذرند و در مسیر برگشت مسیر متفاوتی دارند.

لوکیشن در نشان

معماری کاخ صاحبقرانیه

کاخ صاحبقرانیه دارای معماری بسیار زیبا و جذابی است. درون این کاخ با آیینه کاری‌های بسیار زیبا، نقاشی‌های جذاب هنرمندان بزرگ، چوبکاری سقف‌ها و غیره مزین شده که زیبایی‌ اعجاب انگیز و انکارناپذیر به این بنا بخشیده است. این کاخ لوکیشن بسیار زیبایی جهت فیلم برداری فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی ایرانی است، چنانچه تعدادی از سریال‌های پرآوازه و محبوب ایرانی در این کاخ فیلم برداری شده‌اند؛ از جمله آنها می‌توان به سریال‌های قهوه تلخ، کوچک جنگلی، شازده اجتناب، سلطان صاحبقران، دلشدگان و کمال الملک اشاره کرد.

دکوراسیون و تزئینات اصلی که زیبایی و شکوه کاخ صاحبقرانیه را رقم زده‌اند توسط فرح دیبا همسر محمدرضا شاه پهلوی انجام شده است. برای مثال مبلمان و لوسترهای زیبای استفاده شده در این کاخ بی‌نظیر سفارش داده شده از کشور فرانسه هستند. ظروف موجود در این کاخ نیز در کشور آلمان ساخته شده‌اند. همچنین در ضلع شرقی این بنا مجسمه‌ای بسیار زیبا از مرمر وجود دارد که ونوس نام دارد و در سرسرای غربی دو تابلوی بزرگ شاهزادگان قاجاری بر دیوارهای شمالی و جنوبی قرار گرفته‌اند.

بخش های مختلف کاخ صاحبقرانیه

کاخ صاحبقرانیه از دو قسمت تشکیل شده که شامل فضای کاخ بزرگ و اندرونی و حرم‌سرا می‌شود. اجزای تشکیل دهنده‌ی کاخ بزرگ شامل تالار آیینه و تعداد زیادی اتاق‌های دو طبقه می‌شود. بخش حرم‌سرا نیز از ساختمان‌های متعددی تشکیل شده بود که هر کدام مختص به زنان شاه بودند. البته بخش حرمسرا بعدها به دستور رضاشاه پهلوی تخریب شد.

کاخ بزرگ دو طبقه دارد که طبقه بالای آن از سال 1346 تا 1357 خورشیدی به عنوان دفتر کار محمدرضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت و شامل بخش‌ها و اتاق‌های مختلف همچون عکاسخانه، اتاق مذاکرات نظامی، تالار آینه، اتاق مذاکرات خصوصی، اتاق انتظار سفرا و استراحتگاه نیمروزی می‌شود. همچنین طبقه زیرین آن که حوض‌خانه نام دارد، از بخش‌های بسیار دیدنی نظیر تالار حوضخانه، کرسی خـانه، چایخـانه و مجموعه‌ای از آثار هنری هنرمندان نام‌دار ایرانی تشکیل می‌شود. حوضخانه به لحاظ معماری و تزئیناتی چون گچبری‌ها، ارسی‌ها و آثار موجود در آن، بعد از تالار آینه یا جهان نما از زیباترین بخش‌های این کاخ به شمار می‌رود. در ادامه بخش‌های مختلف این کاخ را بررسی می‌کنیم.

عکسخانه

عکسخانه اتاقی در کاخ صاحبقرانیه است که در آن افراد و از جمله ناصرالدین شاه قاجار و نیز مدارک مهم مانند فرمان مشروطیت به صورت عکس درآمده و به بازدید کنندگان نمایش داده می‌شوند.

اتاق مذاکرات نظامی

اتاق مذاکرات نظامی کاخ صاحبقرانیه فضایی امنیتی دارد. این اتاق دیوارهای آکوستیک (جلوگیری از ورود صدا به بیرون از اتاق) و شیشه‌های ضدگلوله است. این اتاق در سال های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ فعال بوده و برای مذاکرات نظامی استفاده می‌شد. یکی از افرادی که از این اتاق استفاده می‌کرد دکتر مصدق بود. اسلحه‌های آمریکا، ماکت جت اف ۳ و تانک‌های هندی و نقشه چوبی کشور ایتالیا و اسلحه‌هایی که به شاه هدیه داده شده‌اند از جمله لوازمی است که در این اتاق دیده می‌شوند.

تالار آیینه

از زیباترین و باشکوه‌ترین بخش‌های کاخ صاحبقرانیه تالار آیینه است که به تالار جهان نما نیز شهرت دارد. تالار آیینه بعد از اتاق مذاکرات نظامی قرار دارد. این تالار وسیع و زیبا دارای دو پنجره بزرگ در قسمت‌های شمالی و جنوبی خود بوده که پنجره شمالی به کوه‌های البرز و پنجره جنوبی به جنوب تهران دید دارد و به همین دلیل تابش نور به این تالار فوق‌العاده است که این خود به میزان زیادی بر زیبایی آن افزوده است. این تالار با تابلوهای نقاشی گران‌بها و اشیاء بسیار نفیس تزئین شده است. آیینه‌کاری‌های تالار اصلی آن در زمان ناصرالدین‌شاه آغاز و در زمان مظفرالدین‌شاه قاجار به پایان رسید.

در دو طرف تالار آیینه دو در بزرگ منبت کاری شده به دو راهرو وسیع باز می‌شود. در شاه نشین شمالی این تالار میزکار محمدرضا پهلوی قرار دارد. دیوارهای شاه نشین جنوبی دارای سلاح‌های کوچک سرد و گرم جامانده از دوران زند و قاجار هستند. کف تالار را نیز چند قالی نفیس هنر دست هنرمندان تبریزی و کارگاه‌های عمو اغلی و ارجمند کرمان کف تالار را پوشانده‌اند، همچنین چند گلدان زیبا ساخت کشورهای فرانسه و آلمان نیز در این تالار خودنمایی می‌کنند.

تالار آیینه دارای چهار اتاق، اتاق منشی دفتر شاه (آخرین منشی دفتر شاه هرمز قریب بود)، اتاق هدایا، اتاق دندانپزشکی و سرویس بهداشتی است. از این تالار معمولاً به عنوان مکانی برای ضیافت‌ها و دیدارهای رسمی استفاده می‌شده‌است و یکی از مهم‌ترین اتفاقات تاریخ ایران در این تالار رقم خورده، امضای فرمان مشروطیت به دست مظفرالدین شاه قاجار است. بعد از تالار آیینه، اتاق مذاکرات خصوصی، خوابگاه نیمروزی و غیره قرار دارد.

حوضخانه کاخ صاحبقرانیه

طبقه زیرین کاخ صاحبقرانیه، حوضخانه نام دارد. حوضخانه به لحاظ تزیینات زیبایش از جمله گچبری‌ها و ارسی‌ها و همچنین آثار موجود در آن بعد از تالار آیینه، زیباترین بخش کاخ به شمار می‌رود. حوضخانه در زمان ناصرالدین شاه ورودی حرمسرایش بوده است. بخشی از این حرمسرا در زمان مظفرالدین شاه و احمد شاه و بخش‌های باقیمانده در زمان رضاشاه و به دستور او تخریب شده‌اند. حوض‌خانه در زمان محمدرضاشاه به محل برگزاری جشن‌های غیر رسمی شاه تبدیل شد. در وسط حوضخانه حوضی قرار دارد و اطراف آن را مبلمان فراگرفته است.

یک جار کریستالی و تعدادی تابلوی نقاشی زیبا و ارزشمند، از جمله تابلوی حوضخانه صاحبقرانیه اثر استاد کمال الملک در فضای حوضخانه دیده می‌شود. در ازاره‌ دیوار شاه‌نشین شمالی، مجلس شیخ صنعان (روایت عطار) روی سنگ نقر شده‌است. سقف‌های چوبی منقوش این بخش، متعلق به قرن ۱۳ هـ.ش. بوده و از شیراز آورده شدند. در قسمت بار و چایخانه حوضخانه انواع وسایل پذیرایی و ظرف‌های شیشه‌ای و کریستالی، ساخت کشورهای آلمان، روسیه، چکسلواکی، و ایران دیده می‌شود. 

دیدنی‌ های اطراف کاخ صاحبقرانیه

کاخ صاحبقرانیه در منطقه خوش آب و هوا و بسیار زیبای نیاوران واقع شده‌است. از آنجا که یکی از محبوب‌ترین مناطق تهران منطقه نیاوران است، قطعا جاهای دیدنی اطراف این بنا نیز فراوان است و شما پس از بازدید از این بنای تاریخی می‌توانید با رفتن به این مکان‌های زیبا، لذت روز خود را جذاب‌تر به اتمام برسانید. تعدادی از جاهای دیدنی اطراف را برای شما نام برده‌ایم.

• کاخ جهان نما (170 متر از کاخ صاحبقرانیه)
• کوشک احمد شاهی (230 متر)
• موزه تماشاگه زمان (6.5 کیلومتر)
• کافه موزه سرامیک فرزانه (750 متر)
• موزه خودروهای اختصاصی صنعتی (400 متر)
• کاخ نیاوران (600 متر تا کاخ صاحبقرانیه)

نکات بازدید از کاخ صاحبقرانیه

• کاخ موزه صاحبقرانیه در حال حاضر به منظور انجام مطالعات آسیب شناسی و عملیات مقاوم سازی بنا، تعطیل است.
• حتی المقدور از به همراه آوردن کودکان زیر 7 سال خودداری فرمایید. در صورت همراه بودن کودکان در بازدید، مانع از تماس سطوح، نشستن و لمس آثار توسط کودکانتان شوید و از خارج شدن آن ها از مسیر بازدید و خوردن و آشامیدن در طول بازدید ممانعت به عمل آورید.
• از آوردن نوشیدنی و خوراکی به داخل موزه جداً خودداری فرمایید.
• از مواد ضدعفونی کننده شخصی در فضای موزه به دلیل تاثیر احتمالی تخریبی بخار و گازهای متصاعد شده بر آثار، خودداری نمایید.

سخن آخر

تعداد زیادی کاخ باشکوه و زیبا از دوره‌های قاجاریه و پهلوی و حتی قبل تر از آن‌ها بر جای مانده است. این کاخ‌ها هم از نظر تاریخی و هم هنر و معماری بسیار با اهمیت هستند. اگر به اینگونه کاخ‌های مجلل و زیبا علاقه دارید و از بازدید از آنها لذت می‌برید، کاخ صاحبقرانیه که جا مانده از دوره قاجاریه است را از دست ندهید. امیدوارم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. چنانچه تجربه بازدید از این مکان را دارید، خوشحال می‌شویم دیدگاه خود را با ما و سایر کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول