موزه مردم شناسی مشهد

یکی از زیباترین شهرهای ایران که در میان پرطرفدارترین مقاصد سفر برای ایرانیان محسوب می‌شود، مشهد است. مشهد در دل خود یکی از مهم‌ترین بناهای مذهبی جهان اسلام، یعنی حرم امام رضا را دارد و به همین دلیل هر ساله میزبان زوار زیادی از کشورهای اسلامی است؛ علاوه بر حرم امام رضا، مشهد جاذبه‌های گردشگری دیگری نیز دارد که یک نمونه از آن موزه مردم شناسی مشهد است. در ادامه با ما همراه باشید تا بیشتر با این موزه که از جاهای دیدنی مشهد به شمار می‌رود، آشنا شویم.

تاریخچه موزه مردم شناسی مشهد

در مشهد مقدس بناهای تاریخی زیادی یافت می‌شوند که یکی از آنها موزه مردم شناسی مشهد است. این مشهد در گذشته یک حمام قدیمی بوده که به نام حمام شاه مشهد یا حمام مهدی قلی بیک نیز شناخته می‌شود و امروزه تغییر کاربری داده و به موزه تبدیل شده‌است. در سال ۱۰۲۷ قمری مهدی قلی بیک جانی قربانی یکی از بازماندگان خانواده امیر ارغون آقای اویرات و از امرای ترک خراسان، دستور ساخت این حمام را داد.

مهدی قلی بیک میر آخور اصطبل شاهی دربار شاه عباس اول صفوی بود. او علاوه بر حمام دستور به احداث قناتی در نزدیکی حمام نیز داد و پس از آن این مجموعه را وقف عموم کرد. او در وقف نامه‌اش نوشته است که اگر آب قنات اضافه آمد از آن برای مسجد گوهرشاد استفاده شود و اگر باز هم اضافه آمد، زمین‌های کشاورزی اطراف شهر، آبیاری شوند. علت نام‌گذاری این حمام به حمام شاه، همجواری آن با مسجد شاه( مقبره امیر ملکشاه) بوده است. البته بعد از انقلاب به حمام رضوی نیز نام گرفته است.

حمام قلی بیک در ماه اردیبهشت سال ۱۳۵۶ خورشیدی، با شماره ۱۳۷۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده ایران به ثبت رسید. عملیات بازسازی و مرمت این حمام تاریخی، در سال ۱۳۷۸ خورشیدی با دستور مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی آغاز شد. این حمام تاریخی ۷ سال پس از بازسازی، تغییر کاربری داد و به عنوان موزه مردم شناسی مشهد به روی عموم بازگشایی شد.

موزه مردم شناسی مشهد کجاست؟

موزه مردم شناسی یا حمام قلی بیک در مشهد، نزدیک حرم امام رضا(ع)، مسجد هفتاد و دو تن و بازار رضا قرار دارد. این مسجد در خروجی ضلع غربی صحن جامع رضوی و خیابان اندرزگو، کوچه اندرزگوی ۱۳، انتهای بازار بزرگ( بازار فرش فروش‌ها) واقع شده است. اگر قصد دارید به وسیله خودروی شخصی یا به صورت پیاده به این موزه بروید، استفاده از لوکیشن زیر شما را در مسیریابی راحت‌تر یاری می‌کند.

لوکیشن در نشان

بخش های مختلف موزه مردم شناسی مشهد

موزه مردم شناسی مشهد، یا حمام شاه سابق، که از جاذبه‌های گردشگری مشهد محسوب می‌شود، زیر بنایی در حدود ۲۰۰۰ متر مربع دارد و از شش بخش اصلی سربینه(رختکن)، هشتی یا میاندر، گرم‌خانه و نظافت‌خانه، خزینه، آتش خانه و چاله حوض تشکیل شده‌است. در ادامه هر یک از این بخش‌ها را بررسی می‌کنیم.

سربینه(رختکن)

در بخش ورودی موزه مردم شناسی مشهد دالان کوچکی وجود دارد و در انتهای آن یک هشتی دیده می‌شود. پس از گذر از هشتی می‌توان به بخش های مختلف بنا دسترسی پیدا کرد. اولین بخش موزه پس از هشتی ورودی، سر بینه یا رختکن است. فضای سربینه بزرگ‌ترین بخش موزه محسوب می‌شود و از چند غرفه مختلف تشکیل شده‌است. معماری بخش سربینه موزه به شکل قوسی است و از سبک معماری اصفهانی الهام گرفته‌است.

در این بخش از موزه مردم شناسی مشهد روی دیوارها تقاشی‌های بسیار زیبا و قدیمی یافت می‌شوند که به دوره‌های تاریخی مختلف مربوط می‌شوند. قدیمی‌ترین نقاشی‌های این بخش به دوران صفویه و جدیدترین به دوران قاجار باز می‌گردد. تابلوهای روی دیوار‌های موزه مردم شناسی درباره موضوعاتی از جمله داستان‌های شاهنامه، افسانه‌های عامیانه و نیز زندگی مردم عادی طراحی و نقاشی شده‌اند.

هشتی یا میاندر

در بخش دوم موزه و پس از سربینه، هشتی دیده می‌شود که فضای رابط بین سربینه و گرم‌خانه است. در مرکز این بخش از موزه مردم شناسی مشهد حوض کوچکی دیده می‌شود که در گذشته با آب سرد پر شده و افرادی که به گرم‌خانه می‌آمدند، هنگام ورود به گرمخانه و یا خروج از آن باید پاهای خود را در این حوض قرار می‌دادند.

گرم‌ خانه و نظافت‌ خانه

پس از ورود به موزه مردم شناسی مشهد و گذر از سربینه و هشتی، به بخش سوم موزه یعنی گرم‌خانه وارد می‌شوید. این بخش در زمانی که ساختمان کاربری حمام را داشته، فضای اصلی شست و شو بوده است. گرم‌خانه بخشی مربع شکل بوده که چهار ستون در وسط آن طراحی شده و سقف آن نیز به شکل گنبد است. کف حمام را با سنگ‌هایی که از اطراف مشهد جمع آوری شده و خاصیت جلوگیری از نفوذ آب و انتقال عفونت را دارد، پر کرده‌اند.در اطراف گرم‌خانه نیز سه غرفه برای نشستن در زمان استحمام قرار داده شده‌اند.

خزینه

بخش چهارم موزه مردم شناسی مشهد، یعنی حمام شاه سابق، که در غرب گرم‌خانه قرار گرفته‌است، خزینه است. مردمانی که برای استحمام و شستشو به این حمام می‌آمدند، پس از حمام کردن و شستشوی خود در گرم‌خانه به خزینه می‌آمدند. خزینه دارای آبی گرم بود که از قنات اختصاص یافته برای حمام و نیز از چاه‌های موجود در سربینه تامین می‌شد. کف خزینه مقداری از کف گرم‌خانه بالاتر است.

آتش‌ خانه

بخش پنجم موزه مردم شناسی مشهد، که پشت خزینه قرار دارد، آتش‌خانه واقع شده‌است. در این بخش از حمام در گذشته فردی وجود داشته که آتش ایجاد کرده و باعث تامین حرارت و گرمای حمام می‌شده‌است؛ که در آن دوران به این فرد تون تاب می‌گفتند. این افراد مواد و اشیای قابل اشتعال اعم از هیزم، خار و خاشاک، فضولات حیوانی و غیره را جمع آوری کرده و در کوره حمام قرار می‌‌دادند و آتش را روشن می‌کردند.

چاله حوض

در بخش ششم موزه مردم شناسی مشهد، یا به عبارتی حمام قلی بیک، به سرگرمی و آب تنی افراد اختصاص داشته‌است. این بخش از حمام چاله حوض نام دارد. در این بخش از حمام حوض بزرگی وجود داشته که به منظور آب تنی افراد پس از استحمام در نظر گرفته شده بوده‌ و محلی برای سرگرمی و حال خوب افراد بوده‌است.

آثار موزه مردم شناسی مشهد

پس از تغییر کاربری حمام شاه به موزه مردم شناسی مشهد، در این موزه آثار و اشیای مختلفی به نمایش گذاشته شد. از جمله آثاری که بازدیدکنندگان می‌توانند در این موزه مشاهده کنند، می‌توان به وسایل استحمام(کیسه، لیف، صابون، لگن، سنگ پا، پارچ، آفتابه، بادکش حجامت و غیره )، وسایل آرایش(جعبه آینه، شانه چوبی، جعبه منبت کاری شده اقلام آرایشی، انبر مخصوص مجعد کردن مو و غیره)، متعلقات حمام مهدی قلی بیک( ظروف سنگی، کاشی‌‌های زیبای ازاره‌ای، تنبوشه‌های سفالی، گلجام‌ها و غیره)، وسایل روشنایی، سماور و قهوه جوش و پوشاک و منسوجات اشاره کرد.

جاذبه های دیدنی اطراف موزه 

در محدوده نزدیک به موزه مردم شناسی مشهد، جاذبه‌های گردشگری زیادی از جمله جاذبه‌های مذهبی، تاریخی، تفریحی، طبیعی و غیره وجود دارد که پس از بازدید از موزه می‌توان به آنجا رفت. مهم‌ترین جاذبه نزدیک به موزه مردم شناسی مشهد، حرم مطهر امام رضا(ع) است. نمونه‌هایی از جاهای دیدنی نزدیک به موزه مردم شناسی در زیر آورده شده‌اند.

• حرم امام رضا (ع)
• بازار رضا
• گنبد سبز مشهد
• کاروانسرای بابا قدرت
• خانه تاریخی داروغه
• مسجد گوهرشاد

نکات بازدید از موزه مردم شناسی مشهد

شما می‌توانید در تمام روزهای هفته از موزه مردم شناسی مشهد بازدید کنید. در روزهای جمعه تا چهارشنبه، از ساعت ۸ تا ۱۲:۳۰ و در روزهای پنجشنبه از ساعت ۸ تا ۱۱:۳۰ می‌توان از این این موزه و آثار آن بازدید به عمل آورد. هزینه ورودی به این موزه برای هر ایرانی ۵۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی ۵۰۰۰۰ تومان است.

سخن پایانی

یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین شهرهای گردشگری ایران، شهر زیبای مشهد در استان خراسان رضوی، در شمال شرقی ایران است. سالانه گردشگران و زائران زیادی از سایر شهرهای ایران و نیز کشورهای مسلمان همسایه به بازدید از این شهر زیبا می‌آیند. مشهد علاوه بر بناهای مذهبی، بناهای تاریخی زیادی نیز دارد که از جمله آن می‌توان به موزه مردم شناسی مشهد اشاره کرد. در سفر بعدی خود به مشهد مقدس علاوه بر بناهای مذهبی، از جاذبه‌های تاریخی آن نیز بازدید کنید و تجربه خود را از این بازدید با ما و کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول