کلیسای سنت استپانوس
یکی از کلیساهای موجود برای انجام عبادت و مناسک مسیحیان، کلیسای سنت استپانوس است که در استان آذربایجان شرقی واقع شده و یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی تبریز به حساب می‌آید. در سراسر ایران مردمانی از ادیان و مذاهب مختلف زندگی می‌کنند، و برای عبادت و زیارت افرادی که دینشان در کشور پذیرفته شده است، مکان‌های مقدسی وجود دارد. از جمله این مکان‌ها می‌توان به مساجد و امامزاده‌ها برای مسلمانان ، کنیساهای یهودیان، کلیسای مسیحیان و غیره اشاره کرد.
اگر قصد سفر به شهر زیبای تبریز را دارید، و به مکان‌های تاریخی و مذهبی علاقه دارید، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
آشنایی با کلیسای سنت استپانوس
در طول دوره‌های مختلف تاریخی، ارمنی‌های زیادی از ارمنستان به ایران منتقل شدند که در بخشهای مختلفی از کشور استقرار پیدا کردند. یکی از مناطقی که ارامنه در آنجا سکونت گزیدند شهر مرزی جلفا در استان آذربایجان شرقی، در نزدیکی ارمنستان و جمهوری آذربایجان بود، به همین دلیل در این شهر و مناطق اطراف آن کلیساهای زیادی برای عبادت و راز و نیاز مسیحیان در طول تاریخ به دست ارامنه تاسیس شده است.
یکی از این کلیساها، کلیسای سنت استپانوس است. این کلیسا در منطقه مرزی بین جلفا و جمهوری آذربایجان قرار گرفته و از نظر اهمیت دومین کلیسای مهم ارمنی‌های کشور پس از کلیسای تادئوس مقدس به شمار می رود. نام این کلیسا از نام استپانوس٫ استفان به زبان ارمنی٫ شهید اول راه مسیحیت برگرفته شده و در اغلب کشورهای جهان کلیساهای متعددی با این نام وجود دارد. همچنین این کلیسا به علت متروکه بودن محل، به خارابا کلیسا نیز شهرت دارد.
تاریخچه کلیسای سنت استپانوس
درباره تاریخچه کلیسای سنت استپانوس اظهارات گوناگونی وجود دارد و اطلاعات دقیق و قطعی از قدمت این بنا در دست نیست. قدیمی‌ترین منبع موجود که در آن نامی از این کلیسا برده شده، به سال ۶۴۹ میلادی مربوط میشود. اما عده‌ای نیز می‌گویند که قدمت آن به زمان اوایل مسیحیت برمی‌گردد.
گروهی دیگر بر این باورند که در سال ۹۷۶ میلادی ( ۲۶6 هجری قمری)، که آشوت باگرادونی پادشاه ارمنستان بود، کاتالیکوس خاچیک، رهبر مذهبی ارامنه، اسقف اعظم را به‌عنوان سرپرست وانگ استپانوس معرفی کرد. خاچیک نیز کلیسای سنت استپانوس را در این منطقه ساخت که هزینه ساخت آن را آشوت باگرادونی پرداخت.
برخی نیز چون تاورنیه (جهانگرد مشهور فرانسوی که در دوره صفوی سفری به ایران داشت) بر این باورند که ساخت کلیسای سنت استپانوس به زمان صفویه برمی‌گردد؛ در حالی که شیوه معماری بنا و مصالح ساختمانی این بنا نشان از این دارد که این کلیسا همانند و همزمان با کلیساهایی چون کلیسای تادئوس مقدس در بین قرن چهارم تا ششم هجری (دهم تا دوازدهم میلادی) ساخته شده‌است.
در آن سوی رود ارس کلیسایی دیگر وجود دارد که معماری آن مشابه معماری کلیسای سنت استپانوس است. این شباهت در معماری می تواند دلیلی بر این موضوع باشد که احتمالا هر دو کلیسا در یک برهه زمانی و به دست یک قدرت واحد که بر هر دو سمت رودخانه حکومت می‌کردند، ساخته شده است.
کلیسای سنت استپانوس بارها در دوره‌های مختلف تاریخی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. از جمله بازسازی‌های صورت گرفته روی این بنا می‌توان به مرمت بنا توسط هاکوپ جوقاتیسی، خلیفه اعظم وانگ استپانوس در طی سال‌های ۱۰۵۳ تا ۱۰۶۶ هجری قمری اشاره کرد. علاوه بر آن در دوران صفویان نیز این بنا مورد بازسازی قرار گرفت. در دوران قاجار نیز این بنا بازسازی شد. کتیبه‌ای در این کلیسا وجود دارد که بیان می دارد در در سال ۱۲۴۵ هجری قمری در دوران عباس میرزای قاجار، وی دستور داد که روستایی در دره شام خریداری و وقف این کلیسا شد. کتیبه مذکور به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم و هو القدیم
در عصر سلطنت اعلی قدر قدرت، قضا توامان، سکندر حشمت، دارا دربان، نواب اشرف، نایب السلطنه العلیه، عباس میرزا، ارواحنا فداه که خلف ارشد نامدار جمجاه، ظل الله، فتحعلیشاه قاجار است ابقی الله عمره و سلطنه و ادام الله ملکه که مرحمت بی‌نهایت درباره کمترین دعاگو سرکیس ولد استپان خلیفه جلفای من قراء نخجوان داشت و گویا که حسن خدمت کمترین در پیشگاه حضور والا جلوه‌گر شده بود؛ بنابراین قریه دره شام را در تاریخ سنه ۱۲۴۶ به این کمترین که دعاگوی دولت ابد مدت شاهی بودم تیول مرحمت فرمودند که صرف اوجاق دانیال (ع) نمایم و دعاگوی عمر و دولت شاه و شاهزاده و امیرزاده‌ها باشم. در تاریخ سنه ۱۲۴۶ قریه دره شام را از عالیجاه محبعلی بیگ نخجوانی به مبلغ سه صد تومان گرفته وقف اوجاق دانیال (ع) ساختیم که هر کس در این مقام مبارک بعد از این خلیفه بوده باشد، اولا به دولت شاه ایران واجب است دعا کند؛ ثانیا لعنت خدا و نفرین رسول بر آن کس شود که این قریه را بفروشد یا به بیع گذارد و صرف اوجاق ننماید. کتیبه علی اشرف نخجوانی سده ۱۲۴۷
در سال ۱۳۸۴ خورشیدی، طی مرمت و بازسازی کلیسای سنت استپانوس، در میان دو طاق این کلیسا بقایای استخوانی‌ای را یافتند که بر اساس روایات تاریخی متعلق به حواریون و قدیسان مسیحی هستند. همچنین به‌جز این بقایا، چند تکه تخته مربوط به تابوت‌های این استخوان‌ها، چند تکه پارچه زرد و آجری، تکه‌ای موم، گِل اخرا و دانه‌های کُندر هم در این محوطه پیدا شدند. کلیسای سنت استپانوس (کلیسا خرابه جلفا) در سال۱۳۴۱ در فهرست آثار ملی ایران و در سال ۱۳۸۶ در میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
کلیسای سنت استپانوس کجاست؟
کلیسای سنت استپانوس، در استان آذربایجان شرقی در محلی به نام قزل وانگ که در زبان ارمنی به معنای صومعه سرخ است و در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان و شهر جلفا، در منطقه آزاد ارس قرار دارد. بازدید از این کلیسا تنها با استفاده از ماشین شخصی و یا تورهای گردشگری امکان‌پذیر است. لوکیشن زیر می‌تواند مسیریابی را برای شما راحت‌تر کند.
معماری کلیسای سنت استپانوس
سبک معماری کلیسای سنت استپانوس، تلفیقی از شیوههای مختلف معماری اورارتو، اشکانی و رومی است که بعد از به وجود آمدن بناهای سنت کلیسای جامع اچمیادزین، کلیسای تادئوس مقدس و کلیسای صلیب مقدس و این کلیسا به شیوه معماری ارمنی شهرت یافت.
این کلیسای گنبد حجاری شده‌ای دارد که بر روی استوانه‌ای برپا شده است و زیبایی چشمگیری دارد. این کلیسا در میان حصاری سنگی و درون قلعه‌ای دژ مانند قرار گرفته و بارو، هفت برج نگهبانی و پنج پشت استوانه‌ای و سنگی دارد.
دروازه ورودی کلیسای سنت استپانوس با در چوبی و آهن‌کوبی شده در دیوار غربی بارو قرار دارد. در پایه‌های دو طرف و طاق جناغی این دروازه سنگ تراش با حجاری‌های ظریف و خیلی زیبا دیده میشود و در پیشانی طاق آن نقش‌برجسته‌ای از حضرت مریم و کودکی عیسی مسیح (ع) دیده میشود.
بر روی قسمت بیرونی دیوارهای کلیسا نقش‌های برجسته متعددی از جمله سنگسار شدن استپانوس مقدس در ضلع شرقی، به صلیب بسته شدن شدن حضرت مسیح در ضلع غربی و عروج حضرت مسیح دیده میشود. همچنین خوب است بدانید در قسمت‌های مختلف کلیسا نیز تزیینات متنوعی به‌کار رفته است که از جمله آن می‌توان به نمای سنگی کلیسا حجاری و مقرنس‌کاری اشاره کرد.
بخش های مختلف کلیسا
کلیسای سنت استپانوس دارای سه بخش اصلی نمازخانه اصلی، اجاق دانیال، برج ناقوس و همچنین قسمت‌های فرعی مختلفی از جمله صحن کلیسا یا حیاط کلیسا، پیشخوان ورودی اصلی مجموعه، هشتی ورودی، حیاط دیرها، کلیسای قدیمی، سالن‌های آموزش طلاب، محل اسکان راهب‌ها و مسافران یا انبار و محل ذخیره آذوقه و طویله است.
جاهای دیدنی اطراف کلیسای سنت استپانوس
کلیسای سنت استپانوس در منطقه‌ای میان طبیعت سبز کوه‌ها قرار گرفته است و اطراف آن جاذبه های طبیعی زیبایی برای تفریح وجود دارد. علاوه بر آن در شهر های اطراف این کلیسا از جمله جلفا و تبریز نیز جاذبه های گردشگری زیادی وجود دارد. تعدادی از جاذبه های گردشگری و تفریحی اطراف کلیسا را در زیر نام بردیم.
- رود ارس
- کلیسای مریم مقدس تبریز
- کهلیک بولاغی
- پل ضیاء الملک
- چشمه تراورتن ساز جلفا
- موزه عصر آهن
- ابدال گرگر
نکات بازدید از کلیسا
- شما میتوانید در سه فصل اول سال همه روزه از ساعت ۹ تا ۱۹ از این کلیسای زیبا بازدید کنید.
- قابل ذکر است در زمستان به علت موقعیت جغرافیایی این بنا، ساعت بازدید از ساعت ۹ تا ۱۷ است. در این فصل پیش از رفتن به کلیسا از باز بودن آن اطمینان حاصل کنید.
- بازدید از تمامی بخشهای کلیسای سنت استپانوس حدود 2 الی 3 ساعت از زمان شما را به خودش اختصاص می‌دهد.
- برای بازدید از این بنا نیاز به پرداخت هیچ هزینهای ندارید.
سخن آخر
شهر تبریز، در استان آذربایجان شرقی، یکی از ده کلانشهر کشور است که جزو شهرهای مهم ایران تلقی میشود. این شهر از لحاظ گردشگری یکی از مناطق محبوب و پرطرفدار کشور محسوب شده و هرساله گردشگران زیادی را از سراسر ایران و حتی از کشورهای همسایه مانند،جمهوری آذربایجان و ترکیه جذب می‌کند. اگر قصد سفر به این شهر زیبا را دارید، بازدید از کلیسای سنت استپانوس را فراموش نکنید. در این مقاله سعی کردیم اطلاعات جامعی از این کلیسا را در اختیارتان قرار دهیم. از اینکه تا انتهای مقاله همراه گردشی تاپ بودید، بی‌نهایت سپاسگزاریم.
سوالات متداول
این کلیسا در در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان و شهر جلفا و در محلی به نام قزل وانگ قرار دارد.
سبک معماری این جاذبه، تلفیقی از شیوههای مختلف معماری اورارتو، اشکانی و رومی است.
بله، شما میتوانید بدون پرداخت هیچ هزینهای از این کلیسا دیدن کنید.
رود ارس، کلیسای مریم مقدس، کهلیک بولاغی، پل ضیاء الملک از جمله جاذبه‌های دیدنی اطراف پل محسوب میشود. کلیسای سنت استپانوس کجاست؟
سبک معماری این کلیسا به چه صورت بوده است؟
آیا بازدید از کلیسای سنت استپانوس رایگان است؟
جاذبه های اطراف کلیسا کدام است؟
