ارگ نوشیجان

در میان آثار تاریخی مهم و با ارزش کشورمان نام ارگی قدیمی به چشم می‌‌خورد که قدمت آن به دوران مادها باز می‌‌‌‌‌‌گردد. این ارگ یکی از قدیمی ترین عبادتگاه‌‌های خشتی جهان که در استان همدان و روستای شوشاب در شهرستان ملایر واقع شده است و ارگ نوشیجان نام دارد. این ارگ که یکی از جاهای دیدنی ملایر به شمار می‌‌رود، بر فراز تپه‌ای که به نام تپه نوشیجان شناخته می‌‌‌شود، واقع شده است. منظور از نوشیجان در لغت به احتمال جایگاه نوش یا جایگاه انوش بوده‌است. به نظر می‌رسد نوش یا انوش نام خانمی بوده است که در آن زمان بر این منطقه حکمرانی می‌کرده‌است. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری از این ارگ قدیمی به دست آوریم.

تاریخچه ارگ نوشیجان

تپه نوشیجان که ارگ نوشیجان بر روی آن قرار گرفته، در سال  1343 خورشیدی شناسایی و در سال‌های 1346 تا  1356خورشیدی بررسی های باستان شناسی بر روی آن انجام شد. پژوهش‌ها بر روی تپه نوشیجان توسط موسسه‌ ایران‌شناسی بریتانیا، طی ۶ فصل باستان‌شناسی به سرپرستی استاد دانشگاه برکلی کالیفرنیا، دیوید استروناخ صورت گرفت. نتایج به دست آمده از این پژوهش‌ها نشان داد که سه دوره معماری باستانی متعلق به دوران مادها، هخامنشیان و اشکانیان در این تپه وجود دارد. در این ارگ نمونه‌هایی از اولین پول‌های بشری که نام آنها سیگلو بوده، کشف شده است. این پول‌ها حلقه هایی تو خالی یا مارپیچ از جنس نقره هستند که متعلق به دوران مادها بوده‌‌اند.

 در تپه نوشیجان سه طبقه یا لایه دیده می‌شود که طبقه‌ی اول آن متعلق به دوران مادها، طبقه‌ی دوم مربوط به دوران هخامنشیان و طبقه‌ی سوم آن به حکومت ساسانیان مربوط می‌شود. مهم ترین لایه یا طبقه در این تپه در 650 تا 750 سال پیش از میلاد که مادها بر ایران حکمرانی می‌‌کردند، پر استفاده بوده است. نام این اثر تاریخی سه سال پس از شناسایی، در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۷۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

ارگ نوشیجان کجاست؟

ارگ نوشیجان بر فراز تپه نوشیجان، که به آن دژ معبد هم می‌گویند، قرار دارد. این تپه در استان همدان، ۱۶ کیلومتری شهر ملایر و در مسیر جاده نهاوند به سمت همدان واقع شده است. برای دسترسی به ارگ نوشیجان، ابتدا در بزرگراه همدان – ملایر حرکت کنید و زمانی که به 16 کیلومتری شمال ملایر رسیدید، از طریق جاده قدیمی همدان- نهاوند، به سمت غرب و جاده نوشیجان حرکت کنید. از این جاده تا تپه 600 متر راه دارد. لوکیشن زیر نیز برای شما قرار داده شده تا راحت تر به این ارگ دسترسی داشته باشید.

لوکیشن در نشان

معماری و بخش های مختلف ارگ نوشیجان

همانطور که گفتیم قسمتی از ارگ نوشیجان و در واقع مهم‌ ترین و اساسی ترین جنبه باستانی این ارگ مربوط به زمان مادهاست. بخش‌های مختلف این ارگ شامل اتاق‌ها، انبارها، تالار ستون دار، آتشکده غربی و مرکزی، حصار دژ و تونل میشود و ابعاد خشتی که برای ساخت این بخش‌ها استفاده شده ۲۲ در ۴۰ سانتی متر با ضخامت ۱۲ سانتی متر است.  در قسمت غربی این ارگ یک آتشکده دیده می‌شود که قدیمی ترین عبادتگاه خشتی دنیاست که از زمان مادها به جا مانده است. .

آتشکده دیگر ارگ نوشیجان در بخش مرکزی ارگ قرار دارد که بنای آن به شکل یک ۸ ضلعی بوده و با پلکان طبقه دوم ارگ از طریق در کوچکی که در کنار آتشکده قرار دارد، مرتبط می‌شود. اتاق‌ها و انبارهای این ارگ سقف تخم مرغی شکل داشته و دو حفره در آن‌ها قرار دارد که به منظور تهویه هوا در آن تعبیه شده است. ساکنان ارگ از این انبارها برای نگهداری آذوقه استفاده می‌کردند. قسمت‌های مهم ارگ، تالار ستون‌دار، معبد، اتاق، انبار و تونل هستند.

یکی از تالارهای این ارگ تالار آپاداناست که تالاری ستون دار است، و روی سکوی خشتی قرار گرفته ‌است. این تالار در گذشته به وسیله ۱۲ ستون و پایه سنگی و چوبی مستحکم شده بود. امروزه ستون‎‌های تالار از بین رفته‌اند ولی پایه‌های آن همچنان با پرجا هستند. برای محافظت از ارگ و اهالی آن در برابر دشمن و سرکوب آنها در قسمت خارجی قلعه حصار خشتی بلندی تعبیه شده‌است. معماری این بنای قدیمی الگوی معماری برخی از بناهای دیگر ایرانی بوده است. از جمله این بناها می‌توان تالار صد ستون تخت جمشید را نام برد که در طراحی و معماری آن از معماری تالار آپادانا الهام گرفته شده است.

معبد اصلی ارگ نوشیجان به‌ شکل نیم‌چلیپایی است که با عناصر معماری دژ ساخته شده‌ است. در زاویه شمالی سرسرای معبد، پایه آتشدانی متشکل از سه بخش دیده می‌‌شود. مجموعه اتاق‌ها و انبارهای ارگ در شرقی‌ترین قسمت تپه قرار گرفته و شامل حصار، بارو، اتاق‌های مسکونی و انبار است.

جاذبه های اطراف ارگ

در قسمت‌ پایین می‌توانید مکان‌های توریستی که در نزدیکی ارگ نوشیجان قرار گرفته‌اند را مشاهده کنید؛ پیشنهاد می‌کنیم برای دیدن این موارد نیز برنامه‌ریزی کنید.

• مسجد سیفیه 
• بام ملایر
• یخچال میرفتاح
• یال جوزنگ
• برج آرامگاه باباحسین 
• روستای گلدسته
• موزه لطفعلیان 

نکات بازدید از ارگ نوشیجان

برای بازدید از ارگ نوشیجان شما می توانید از ساعت ۸:۰۰ تا ۲۰:۰۰ به این ارگ بروید. همچنین بهای بازدید از این ارگ برای گردشگران داخلی ۴۰۰۰ تومان و برای گردشگران داخلی ۵۰۰۰۰ تومان است. بهترین زمان بازدید از این ارگ و سایر جاهای دیدنی شهر ملایر، فصل بهار و تابستان است.

سخن آخر

یکی از قدیمی ترین بناهای ساخته شده در ایران ارگ نوشیجان در ملایر است که در دوران هخامنشیان ساخته شده است و از ارزش تاریخی بالایی برخوردار است. با مراجعه و بازدید از این ارگ شما با معماری و ساخت و ساز دوران مادها و هخامنشیان آشنا می‌شوید . اگر ملایر و ارگ نوشیجان را برای سفر خود انتخاب کردید، تجربیاتتان را از سفر با ما و کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول