گنبد جبلیه

گنبد جبلیه یکی از بناهای تاریخی شهر کرمان است که در ضلع شرقی این شهر قرار گرفته و با طراحی هشت‌ضلعی جذابی که دارد، بسیار جلب توجه می‌کند. گفته می‌شود که این گنبد سنگی در دوران ساسانیان ساخته شده؛ اما هیچ سنگ‌نوشته و کتیبه‌ای در دسترس نیست که این ادعا را ثابت کند. با گذشت صدها سال از عمر این بنا، همچنان پابرجاست و با ظاهر جذابی که دارد به یکی از بهترین جاهای دیدنی کرمان تبدیل شده است. در ادامه با گردشی تاپ همراه باشید و درباره تاریخچه، معماری و کاربرد این بنا بیشتر بخوانید.

درباره گنبد جبلیه

بناهای تاریخی زیادی در شهر کرمان قرار گرفته‌اند که هر کدام اهمیت تاریخی خاص خود را دارند. یکی از این بناها گنبد جبلیه است که با نام‌های گنبد گبری، گنبد گنج و گنبد زیگ نیز شناخته می‌شود. این گنبد در قسمت شرقی شهر، در میان فضای سبزی بکر و خارق‌العاده قرار گرفته و با پلان هشت‌ضلعی خود و کنده‌کاری‌های هنرمندانه خودنمایی می‌کند.

این گنبد از سال 1383 تاکنون، تعدادی کتیبه و سنگ تاریخی را در خودش جا داده و به عنوان موزه سنگ کرمان شناخته می‌شود. گردشگران امروزه می‌توانند با تهیه یک بلیط ارزان‌قیمت، قدم در این موزه بگذارند و از این سنگ‌ها و کتیبه‌ها دیدن کنند. این را هم اضافه کنیم که در سال‌های گذشته، چندین مجسمه زیبا در اطراف گنبد جبلیه قرار داده شده که دیدن آن‌ها نیز خالی از لطف نیست. نام این بنا در سال 1316 در لیست آثار ملی ایران ثبت شده است.

آدرس گنبد جبلیه

گنبد جبلیه در ضلع شرقی شهر کرمان، در نزدیکی قبرستان‌های سید حسین و صاحب‌الزمان قرار گرفته است. به عبارت دیگر این بنای تاریخی در خیابان شهدا، در مجاورت بوستانی به همین نام جا خوش کرده است. از نقشه زیر می‌توانید برای مشاهده لوکیشن دقیق و پیدا کردن مسیر استفاده کنید.

گنبد جبلیه در نقطه‌ای از شهر قرار گرفته که اطراف آن را بناهای تاریخی و جاذبه‌های زیادی احاطه کرده است. از جمله مهم‌ترین این بناها که بازدید از آن‌ها را باید در برنامه خود قرار دهید، می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:

• یخدان‌های مویدی (فاصله از این گنبد: 6.2 کیلومتر)
• گنبد مشتاقیه (فاصله از گنبد جبلیه: 4.5 کیلومتر)
• قلعه اردشیر ساسانی (با فاصله 3.6 کیلومتر از این بنا)
• موزه نفت‌سوزها (تنها 1.3 کیلومتر با گنبد فاصله دارد)

معماری گنبد جبلیه

پلان اصلی گنبد جبلیه به صورت هشت‌ضلعی طراحی شده و هر ضلع یک در ورودی به عرض 2 متر را در خودش جا داده است. در سال‌های گذشته برای افزایش استحکام سازه و جلوگیری از خطرات احتمالی، تمامی این ورودی‌ها با سنگ پوشیده شده‌اند و تنها یک ورودی باقی مانده است. برخی از محققان معتقدند که در ساخت این گنبد از خاکستر، شیر شتر و تخم مرغ به جای آب استفاده شده و همین موضوع دلیل اصلی استحکام آن است. هیچ مدرک موثقی در دست نیست که این ادعا را تایید و یا رد کند.

در ساخت دیوارهای بیرونی از ترکیب سنگ لاشه با ملات گچ استفاده شده و دیوارهای داخلی نیز از جنس سنگ لاشه و آهک هستند. پایین‌ترین بخش گنبد جبلیه که دیوارهای اتاق را تشکیل می‌دهد، به صورت هشت‌ضلعی طراحی شده است. قرارگیری یک طاق‌نمای بزرگ قوس‌دار روی هر کدام از اضلاع این قسمت، زیبایی آن را چندین برابر کرده است. استفاده از نغول در داخل این طاق‌نماها سبب شده تا وزن سازه تا حد معقولی کاهش پیدا کند.

کمی بالاتر دو حلقه میانی قرار گرفته‌اند که یکی از آن‌ها طراحی شانزده‌ضلعی دارد و دیگری به صورت هشت‌ضلعی طراحی شده است. ابتدا از حلقه شانزده‌ضلعی با نورگیرهای زیبایی که دارد استفاده شده و حلقه هشت‌ضلعی هم روی آن قرار گرفته است. در نظر داشته باشید که حلقه هشت‌ضلعی نیز سه نغول مستطیل‌شکل را روی هر ضلع خود جا داده است.

گنبد قرار گرفته در بالاترین طبقه را باید به عنوان جذاب‌ترین بخش این بنا معرفی کنیم. در ساخت این بخش از آجر استفاده شده و روی آن چند نورگیر کوچک دیده می‌شود. داخل گنبد جبلیه به صورت دایره‌ای طراحی شده و به غیر از چند نغول زیبا، تزئینات خاصی در داخل دیده نمی‌شود.

تاریخچه گنبد جبلیه

نبود سنگ‌نوشته و کتیبه در این بنا سبب شده که تاریخچه آن در هاله‌ای از ابهام باشد. گمانه‌زنی‌های زیادی درباره تاریخ دقیق ساخت گنبد جبلیه وجود دارد و متاسفانه هیچکدام از آن‌ها نه تایید و نه رد شده‌اند. برخی از مورخان بین‌المللی می‌گویند که این بنا در دوران سلجوقیان ساخته شده و برخی دیگر آن را به دوران پیش از اسلام نسبت می‌دهند. عده دیگری می‌گویند که معماری این گنبد مربوط به دوران ساسانیان است و همین موضوع ثابت می‌کند که این بنا از یادگاری‌های دوره ساسانی است.

برخی از افراد هم می‌گویند که گنبد جبلیه در اوایل اسلام ساخته شده و در ساخت آن از معماری ساسانی الهام گرفته شده است. نظر شما درباره تاریخ ساخت این بنا چیست؟ به‌نظر شما کدام فرضیه درست و کدام فرضیه اشتباه است؟

علاوه‌بر تاریخ ساخت، کاربرد دقیق گنبد جبلیه نیز مشخص نیست. برخی می‌گویند که این سازه در گذشته نقش آتشکده یا مقبره یکی از زرتشتیان را داشته و عده دیگری می‌گویند که این بنا در گذشته به عنوان آرامگاه ساخته شده است. در هر صورت باید بدانید که گنبد جبلیه جزو آن دسته از بناهایی است که شک و شبهه‌های زیادی درباره آن وجود دارد.

نکات تکمیلی درباره گنبد جبلیه

• این گنبد در یک دشت سرسبز و زیبا قرار گرفته است. خواهشمندیم که با رها کردن زباله‌های خود در اطراف این بنا، به طبیعت منطقه آسیب نرسانید.
• گنبد جبلیه یکی از بناهای تاریخی مهم شهر محسوب می‌شود و ارزش بسیار زیادی دارد. به همین خاطر از نوشتن یادگاری روی دیوارهای آن خودداری کنید.
• بازدید از نمای سازه رایگان است و نیازی به تهیه بلیط ندارد؛ اما اگر بخواهید از موزه سنگ قرار گرفته در آن دیدن کنید، نیاز است که بلیط بخرید که هزینه آن پنج هزار تومان است.
• موزه سنگ همه‌روزه از ساعت 09:00 الی 18:00 باز است و می‌توانید در این بازه زمانی برای دیدن آن اقدام کنید.
• بهترین زمان برای سفر به کرمان و بازدید از جاهای دیدنی این شهر، ماه‌های اردیبهشت، خرداد، شهریور و مهر می‌باشد.

درون موزه سنگ کرمان چه خبر است؟

گنبد جبلیه از سال 1383 تا امروز نقش موزه سنگ کرمان را ایفا می‌کند. در این موزه بیشتر از 100 کتیبه و سنگ تاریخی وجود دارد که هر کدام به دوره خاصی از تاریخ اختصاص دارند. در یک کلام بگوییم که این موزه بهشت افرادی است که به باستان‌شناسی و دیدن سنگ تاریخی علاقه دارند. از جمله مهم‌ترین آثار موجود در این مجموعه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• سنگ قبری با ابعاد 26*22 در این موزه قرار دارد که لقب کوچک‌ترین سنگ قبر کشف شده در کرمان را به خودش اختصاص داده است. روی این سنگ قبر 19 آیه از قرآن کریم، بخشی از آیه 18 سوره آل عمران و تاریخ 541 هجری قمری حک شده است.
• سنگ قبر دیگری در داخل گنبد جبلیه قرار دارد که مربوط به میرزا آقاخان است و سال 1317 روی آن حک شده است.
• یکی دیگر از آثاری که در موزه سنگ کرمان قرار دارد و ارزش بسیار زیادی نیز دارد، کتیبه مسجد آبدار اشکان است که مربوط به سال 425 هجری قمری است. این کتیبه یکی از قدیمی‌ترین آثاری است که می‌توانید در این مجموعه مشاهده کنید.

ده‌ها اثر دیگر نیز در مجموعه موزه سنگ کرمان وجود دارند که ما سعی کردیم مهم‌ترین آن‌ها را به شما معرفی کنیم. پیشنهاد می‌کنیم که با تهیه یک بلیط و اختصاص دادن دو ساعت از وقت خود، از تمام آن‌ها دیدن کنید و تاریخچه هر کدام را کشف کنید.

سخن پایانی

گنبد جبلیه یکی از زیباترین گنبدهای کشور ایران است که در شرق کرمان جا خوش کرده است. معماری خارق‌العاده این سازه و موزه سنگی که در داخل آن قرار گرفته است، این بنا را به یکی از محبوب‌ترین دیدنی‌های شهر کرمان تبدیل کرده است و واقعا حیف است اگر دیدن آن را از دست بدهید. پیشنهاد گردشی تاپ به آن دسته از عزیزانی که در شهر کرمان قرار دارند این است که بازدید از این جاذبه را در اولویت قرار دهند.

سوالات متداول