کشف بقایای یک بنای مهم از دوره اشکانیان

کاوشگران و باستان شناسان تهران از کشف بقایای یک بنای مهم از دوره اشکانیان در محوطه تاریخی ویرانشهر خبر دادند.

به گزارش روز شنبه گروه علم و آموزش ایرنا از دانشگاه تهران، محوطۀ باستانی ویرانشهر در غرب شهر تیتکانلو، شهرستان فاروج استان خراسان شمالی یکی از مهم ترین محوطه‌های تاریخی استان خراسان شمالی است که از سال 1398 مورد بررسی و کاوش باستان‌شناسی قرار گرفته است. پنجمین فصل کاوش‌های باستان‌شناسی این منطقه که از تیر ماه 1402 آغاز شد، یک حصار چهارگوش به طول و عرض 350 متر است که در گوشۀ شمالی آن ارگ یا حاکم‌نشین واقع شده است.

کاوش‌ها و بررسی‌های فصل‌های گذشته نشان داد که حصار این محوطه به برج‌هایی با پلان راست گوشه مجهز بوده و در میانۀ ضلع شمال غربی، دروازۀ اصلی قرار داشته است. تمرکز کاوش‌های باستان‌شناسی در تپه‌ای که در ناحیۀ جنوبی محوطه قرار داشت، منجر به کشف بقایای یک مجموعۀ معماری شد که با دیوارهای خشتی به ضخامت 3 متر بنا شده بود.

ادامۀ کاوش‌ها در تپه جنوبی نشان داد که در این محل عمارت باشکوهی استوار بوده که از یک ایوان عریض در شرق، یک تالار مربع شکل در غرب و اتاق‌های جانبی در شمال و جنوب تشکیل می‌یافته است. همچنین در فضای ایوان و تالار اصلی راهرویی به پهنای سه متر وجود داشته است.

پلان و ساختار بنای نویافته در محوطۀ ویرانشهر یادآور مجموعه‌های معماری مربوط به حوزۀ فرهنگی یونانی- باختری در شمال افغانستان است که در دورۀ اشکانی به نواحی مختلف آسیای مرکزی، فلات ایران و بین‌النهرین سرایت کرده و به گونۀ مرسومی از معماری معابد و خانه‌های اشرافی بدل گردید. بر اساس عناصر معماری شاخص و قطعه سفال‌های شناسایی شده، عمارت مکشوفه در محوطۀ ویرانشهر در حدود قرن دوم پیش از میلاد ساخته شده و از آن تا اواسط دورۀ ساسانی استفاده می‌شده است.

آنچه عمارت شناسایی شده در ویرانشهر را از نمونه‌های مشابه متمایز می‌سازد، سلامت نسبی این بناست. استحکام دیوارهای ساختمان ویرانشهر سبب شده است در اغلب نقاط بیش از 4 متر از ارتفاع بنا حفظ شود. شواهد به دست آمده نشان می‌دهد که بسیاری از فضاها توسط طاق پوشش می‌یافته و دیوارها با لایه‌ای از گچ اندود می‌شده است.

بنای یادمانی ویرانشهر از معدود بناهایی از این نوع است که در مرزهای فعلی ایران شناسایی شده و ادامۀ کاوش و تبدیل این بنا به یک سایت-موزه می تواند امکان مناسبی را برای شناخت بیشتر پیشینۀ تاریخی منطقه و توسعۀ صنعت گردشگری فراهم کند.

میثم لباف خانیکی دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران درباره اصطلاح «بنای یادمانی» توضیح داد: این اصطلاح یک اصطلاح مرسوم در باستان‌شناسی است و به بناهای باشکوهی که توسط حکومت وقت ساخته شده، نماد قدرت بوده و کاربرد سمبلیک و نمادین داشته است، اطلاق می‌شود.