ثبت ملی کتیبه نادری کلات نادری

مدیر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی از ثبت ملی کتیبه نادری کلات نادری خبر داد.

محمود طغرایی در گفت و گو با ایسنا با بیان این مطلب افزود:

کتیبه نادری سنگ نوشته‌ای باستانی به زبان ترکی خراسانی است در مدخل ورودی اصلی قدیم شهر کلات نادری که به دربند ارغون‌شاه معروف شده و در فاصله 100 متری برج ارغون‌شاه، در ارتفاع 15 متری از کف رودخانه ژرف رود، حجاری شده است.

وی ادامه داد:

این کتیبه به دستور نادرشاه افشار در تاریخ 1155 هجری، در 24 بیت و به خط نستعلیق نگاشته شده است تا رهگذران بتوانند از فاصله دور آن را ببینند.

مدیر ثبت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی در خصوص این کتیبه گفت:

ابتدا چارچوبی از اسلیمی را تراشیده‌اند و ختایی‌های یکسان متشکل از گل‌های پنج پر تمام کتیبه را احاطه کرده است. سپس در میان این چارچوب، قاب‌بندی محرابی شکل را حجاری و متن کتیبه را در آن نگاشته‌اند.

وی همچنین افزود:

فضای میان طاق محراب (سرلوحه) و قاب پیرامون را با اسلیمی‌های دهان اژدری پر کرده و پیرامون قاب محرابی را نیز با گل‌های لاله شاه‌عباسی زینت داده‌اند. به ‌نظر می‌رسد پس از نقر کتیبه می‌خواسته‌اند در پایین آن چیز دیگری نیز به این کتیبه بیفزایند که هرگز کامل نشده است و تنها سطح صخره را صاف نموده‌اند.

طغرایی تصریح کرد:

این کتیبه با عبارت «و هو الأعلی/ بسم‌الله الرحمن الرحیم» آغاز می‌شود و عبارات قصیده در 4 ردیف عرضی و 12 ردیف طولی تنظیم شده‌اند.

وی در خصوص موضوع این کتیبه گفت:

موضوع کتیبه مشتمل بر شعری از گلبن افشار، از شاعران گمنام دربار نادر است که به مدح و ثنای خداوندگار و پیامبر اسلام و نادرشاه می‌پردازد. بیت نخست این قصیده، به زبان فارسی و مابقی آن به زبان تُرکی خراسانی است. باید توجه داشت که امروزه برخی از کلمات کتیبه محو شده است.

وی گفت:

این اثر بسیار ارزشمند به عنوان یک سند تاریخی فوق‌العاده از نظر شناخت تاریخ فرهنگی خطه کلات نادری قابل توجه است. همچنین اشعار موجود در آن بخش مهمی از ادبیات ترکی خراسانی در قلمرو ایران دوره افشاری را نیز نشان می‌دهد و از منظر تاریخ هنر نگارش خط و خوشنویسی و بکار گیری هنر طراحی نقوش اسلیمی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.

متن کتیبه به این شرح است؛

و هو الأعلی

بسم‌الله الرحمن الرحیم

ابتدا حمد خدای احد و فرد و قدیم قادر لَمیَزَل و عالم دانا و حکیم او کی بو کون و مکانی یارادوب قدرتدن او کی بو بحر و بری خلق ایدوب شوکتدن

ایکی عالمده اودور بنده لره یاور و یار حکمتدن نور بنده لره هر آثار خلق عالمی هامی محتاج دور او درگاهه او رورب نور و ضیا کوکب و مهر ماهه

حمد حق دن سوره الدی قلم نورافشان به ثنا گستری ختم رسل فخر جهان بنب‌هاشم او احمد و محمود صفات کیم خدان اوله دایم که سلام و صلوات

آل اصحا بنه هم رحمت بسیار اوله اله حق یاوری هر کیم اولاره یار اوله حمد حق نعت نبی دن سوده با صدق زبان فرض دور بنده لره مدح شهنشاه جهان

او شهنشاه فلک مرتبه چرخ سریر شاه نادر که آدی تک او نا یوق مثل و نظیر دیمک اولماز بو شهنشاه که اولا پیغمبر یا مقرب ملکی دور اولوب از نوع بشر

لیک چون قدرت حق ظاهر ایووب بیش از بیش نظر حق اونا هر کیمه دیمه حق دیمیش نسبت ایله شرف و فخر اوجاق تیمور حسب ایله به جهان شاه شهان دور مشهور

مصطفی خلقت و عیسی دم و یوسف طلعت بوعلی دانش و حاتم کف و لقمان حکمت قابلیت له اونا وردی خداوند کریم تاج و تخت شهی و عدل و کرم خلق عظیم

هر شرافت که دیم شاه شهان دور کامل مرحمتدن اونون الطاف خدا دور شامل اعتقادی بیویور او شه پاکیزه نهاد باقلیمیش صدق خداوند ایدر بو بیله یاد

ایله گرمز بیله اقبال به فضل و تدبیر اوله بیلمز بیله اقبال به فضل و تدبیر سن ویروب سن اونا بو سلطنت و تخت و سپاه سن ویروب سن اونا تاج و کمر و فر و کلاه

دولتیم حافظی سنسن سنه دیر اومیدیم من سنه با غلامیشام صدق بودور تاییدیم دولتیم منکرینی سن ایله دین خوار و ذلیل دشمنیم کورلوقینه یاور اول ای رب جلیل

چون که صدقی بیله دور حقنه از روی یقین بو سبب دن اونا الطاف خدا اولدی معین النی دوتدی خداوند جهان قدرت دن کامیاب ایتدی اونی معدلت و شوکتدن

بخت و اقبال ایله هیچ کیم بیله اولمز باقی گون کیمی دولتینه عالم روشن طاقی شاخ گل نشو نما بولسه نم فیضدن که بو اشعار اولوب مدح سرا گلبندن.