مسجد نو شیراز

مسجد نو شیراز که با نام‌های مسجد جامع جدید شیراز و مسجد اتابکی نیز شناخته می‌شود، یکی از قدیمی‌ترین و جذاب‌ترین جاهای دیدنی شیراز است. این مسجد با قدمتی که به زمان اتابکان برمی‌گردد، یکی از بهترین مقاصد گردشگری برای دوستداران تاریخ و بناهای تاریخی محسوب می‌شود. در این مقاله همراه ما باشید تا شما را با تاریخچه، معماری و دلیل نامگذاری این بنا آشنا کنیم.

مسجد نو شیراز کجاست؟

این مسجد تاریخی در نزدیکی میدان احمدی شهر شیراز و روبروی آرامگاه شاهچراغ قرار دارد. دسترسی به این جاذبه از طریق وسایل حمل‌و‌نقل عمومی و شخصی امکان‌پذیر است و شما می‌توانید پس از بازدید از شاهچراغ، از این بنای تاریخی نیز دیدن کنید.

لوکیشن این جاذبه در نشان

تاریخچه مسجد نو شیراز

مسجد نو در شیراز، در زمان اتابکان فارس بنا شده است. یکی از فرمانروایان برجسته این دوره، ابوبکر بن سعد بن زنگی بوده که در دوران حکومت خود با همکاری مغولان موفق شد از آسیب‌های ناشی از حمله آنها جلوگیری کند و به آبادانی فارس کمک شایانی نمود. او همچنین در این زمان خدمات زیادی به مردم ارائه کرد و به شاعران و عارفان احترام ویژه‌ای می‌گذاشت. شاعر معروف سعدی نیز در همین دوره زندگی می‌کرد و او در مقدمه گلستان به ستایش ابوبکر و پسرش پرداخته است.

طبق تاریخ، این مسجد به عنوان نذر اتابک سعد بن زنگی ساخته شده است. او در زمان بیماری فرزندش نذر می‌کند که در صورت بهبودی، خانه‌اش را به مسجدی بزرگ تبدیل کند. به همین دلیل، این مکان به مسجد اتابکی نیز معروف است. ساخت این مسجد از سال 598 هجری قمری آغاز و در سال 615 هجری قمری به پایان رسید. به دلیل وجود درختان بزرگ در اطراف جوی آبی که در داخل مسجد قرار داشت، این بنا به دو قسمت تقسیم می‌شد و مردم می‌توانستند از سایه درختان برای عبادت و استراحت بهره‌مند شوند.

با مساحتی نزدیک به 2 هکتار، مسجد نو یکی از بزرگ‌ترین مساجد ایران به شمار می‌آید. این بنا پس از مسجد عتیق، که به عنوان قدیمی‌ترین مسجد شیراز شناخته می‌شود، ساخته شده است. این مسجد به عنوان نمادی از فرهنگ و هنر اسلامی در شیراز، همواره مورد توجه قرار داشته و نشان‌دهنده تاریخ غنی این منطقه است.

معماری مسجد اتابکی شیراز

بنای مسجد دارای یک صحن مرکزی وسیع است که با ایوان‌ها و رواق‌های جانبی احاطه شده و شبستان‌های ستون‌دار جنوبی و چهار ورودی آن، مساحتی برابر با حدود 20 هزار مترمربع را پوشش می‌دهد. این مسجد به واسطه چهار ورودی خود از جهات مختلف، به صحن اصلی متصل می‌شود. ورودی‌ها با تزیینات کاشی‌کاری زیبایی که عمدتاً متعلق به دوره‌های اخیر هستند، تزئین شده‌اند. در وسط صحن، سه حوض آب و درختان کهن‌سال قرار دارند که فضای دل‌انگیزی را به وجود می‌آورد.

صحن توسط رواق‌های یک طبقه و ایوان‌های چهارگانه محصور شده است. در اطراف ایوان‌های شمالی و جنوبی، به‌طور متقارن، 24 دهانه و در ضلع‌های شرقی و غربی، 12 دهنه رواق ساخته شده است. برخی از این دهنه‌ها و رواق‌ها به وسیله دیوارها یا شبکه‌های چوبی مسدود گردیده‌اند. علاوه بر صحن اصلی، دو حیاط کوچک‌تر در سمت جنوبی مسجد وجود دارد؛ یکی از این حیاط‌ها که به باغچه مشهور است، به دبستانی تبدیل شده و دیگری به حیاط منجلاب مسجد معروف است.

در میانه ضلع جنوبی صحن، ایوان جنوبی با ابعاد 40 متر ارتفاع و 25 متر عرض قرار دارد که دارای رواق‌ها و غرفه‌های دو طبقه در کناره‌ها است. ایوان شمالی نیز به‌طور قرینه در ضلع شمالی واقع شده است. بر روی پیشانی و زیر طاق این ایوان، کاشی‌کاری‌های قدیمی و زیبا به چشم می‌خورد و در پاکار طاق آن، کتیبه‌ای قرآنی به خط ثلث نقش بسته است که جلوه خاصی به این مکان مقدس می‌بخشد.

جبهه ایوان با طاق‌نماهایی طراحی شده که نمای زیبایی به آن بخشیده است. پوشش نیم‌گنبد و طاق گهواره‌ای در ایوان شمالی در دوره‌ای نسبتاً جدید تغییر یافته و با مصالح نوین جایگزین شده است. در پشت این ایوان، ورودی یکی از بخش‌های مسجد واقع شده که بر روی بقایای کاشی‌کاری نمای خارجی آن، نام ناصرالدین‌ شاه ذکر گردیده است. ایوان غربی صحن نیز از کاشی‌کاری معرق مختصری برخوردار است. در بالای طاق این ایوان، کتیبه‌ای قرآنی به خط ثلث نگاشته شده و تاریخ 1275 هجری قمری در انتهای آن قید شده است.

ایوان شرقی نیز تقریباً به همان صورت، دارای کتیبه‌ای قرآنی به خط ثلث در بالای طاق است و در پشت آن، ورودی دیگری به مسجد وجود دارد که به فلکه جلوی امامزاده شاه‌چراغ (ع) منتهی می‌شود. این ورودی جدید است. در پشت ایوان جنوبی و ضلع جنوبی مسجد، دو شبستان ستون‌دار قرار دارند که یکی بزرگ و دیگری کوچک‌تر است. شبستان بزرگ مسجد دارای پوشش کوتاه طاق و گنبد بوده که بر روی 24 ستون سنگی در چهار ردیف شش تایی با ارتفاع 2/5 متر قرار دارد. شبستان کوچک‌تر در شرق شبستان بزرگ واقع شده و ستون‌ها و طاق‌های آن از سنگ و گچ ساخته شده‌اند.

شبستان مسجد دارای محرابی زیبا و نفیس با کاشی‌کاری است که با نقوش هندسی و خطوط تزیینی از کاشی معرق در رنگ‌های سیاه، زرد و فیروزه‌ای زینت یافته و در وسط آن، لوحه‌ای وجود دارد که به‌طور حتم از مکانی دیگر به اینجا منتقل شده است. بر روی این لوح، نام دوازده امام و عبارات دیگری نوشته شده است. شبستان‌های مسجد در دوره‌های مختلف دچار تعمیر و بازسازی شده‌اند که نشان‌دهنده توجه به حفظ میراث فرهنگی و تاریخی این مکان مقدس است.

تخریب و بازسازی مسجد نو شیراز

مسجد اتابکی در طول تاریخ به دلیل وقوع زلزله‌های متعدد، از جمله در سال‌های 895، 1183 و 1296 هجری قمری، بارها دچار تخریب شد و نیاز به بازسازی پیدا کرد. با توجه به این حوادث، می‌توان گفت که آثار متعلق به دوره اتابکان به میزان قابل توجهی آسیب دیده و به جای مانده است.

در این راستا، بازسازی‌های متعددی بر روی مسجد نو صورت گرفته است. از جمله این موارد، می‌توان به بازسازی انجام شده توسط خواجه سعدالدین عنایت شیرازی، وزیر دکن هندوستان، اشاره کرد که پس از زلزله سال 895، هزینه‌های تعمیرات را تأمین نمود. در دوره صفویه، به دستور شاه سلطان حسین صفوی، این مسجد دوباره بازسازی گردید. همچنین پس از زلزله سال 1183، صادق خان، برادر کریم خان زند، و بعد از زلزله 1296، میرزا علی اکبر قوام الملک اقدام به مرمت و تعمیرات این بنا کردند.

سقف شبستان مسجد نو که پس از فروریختن نیاز به تعمیر داشت، در سال 1301 هجری قمری توسط میرزا فتح علی خان قوام الملک بازسازی شد. اداره باستان‌شناسی فارس نیز در سال 1345 خورشیدی اقداماتی در جهت تعمیرات مسجد انجام داد و نهایتاً در تاریخ 19 دی 1310، این بنا با شماره 31 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. امروزه، مسجد اتابکی به عنوان محل برگزاری نماز جمعه در شیراز شناخته می‌شود و همچنان به عنوان یکی از مراکز مذهبی و فرهنگی این شهر اهمیت دارد.

جاذبه های اطراف مسجد نو شیراز

در زیر ما لیستی از نزدیک‌ترین دیدنی‌های شاهرود به این مسجد را آماده کرده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم برای دیدن هر یک از آن‌ها برنامه‌ریزی کنید.

• بازار وکیل در فاصله 1/2 کیلومتر.
• شاهچراغ با فاصله 700 متر.
• خانه سعادت در فاصله 750 متری.
• آرامگاه سعدی در فاصله 6.7 کیلومتری.

هزینه و ساعات بازدید از مسجد اتابکی شیراز

بازدید از این مسجد همه روزه از ساعت 04:00 الی 20:00 امکان‌پذیر است و می‌توانید بدون هماهنگی قبلی از بخش‌های مختلف آن دیدن کنید. برای بازدید از آن نیز نیازی به پرداخت هزینه نیست و بازدید از تمام بخش‌ها کاملا رایگان است.

سخن پایانی

مسجد نو که به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مساجد شیراز شناخته می‌شود، به عنوان یکی از دیدنی‌های این شهر ارزش بسیار بالایی برای بازدید دارد. در این مقاله از گردشی تاپ تمام آن چیزی را که باید پیش از بازدید از این بنا بدانید به شما گفتیم. امیدواریم که بازدید از این مسجد تاریخی تجربه جذابی برای شما باشد.

سوالات متداول