خانه شیخ محمد خیابانی

در قلب شهر تاریخی تبریز، بنایی آرام اما پرصلابت جا خوش کرده که بازتابی از معماری اصیل ایرانی‌ بوده و خاطره‌ای زنده از مبارزات یکی از چهره‌های درخشان تاریخ معاصر کشور را در دل خود جای داده است. خانه شیخ محمد خیابانی که در اواخر دوره قاجار و آغاز دوره پهلوی ساخته شده، سال‌ها محل زندگی و فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی این رهبر آزادی‌خواه بوده است.

در این مقاله همراه ما باشید تا شما را بیشتر با این جاذبه تاریخی که جزو معروف‌ترین جاهای دیدنی تبریز است، آشنا کنیم.

تاریخچه خانه شیخ محمد خیابانی

خانه‌ای که امروزه با نام «خانه شیخ محمد خیابانی» شناخته می‌شود، یادگاری ارزشمند از یکی از چهره‌های تأثیرگذار تاریخ معاصر ایران است. این بنا که در بخش مرکزی شهر تبریز، در حوالی میدان شهید بهشتی واقع شده، محل اقامت شیخ محمد خیابانی در سال‌های پایانی عمرش، حدود یک دهه تا پانزده سال، بوده است. بنای مذکور در اواخر دوران قاجار و ابتدای دوره پهلوی ساخته شده و امروزه به‌عنوان یک مرکز فرهنگی و سیاسی دارای اهمیت ملی شناخته می‌شود.

با توجه به جایگاه برجسته شیخ محمد خیابانی در تاریخ مبارزات سیاسی ایران و نقش کلیدی‌اش در نهضت‌های مشروطه‌خواهی و قیام علیه استبداد داخلی و مداخلات خارجی، این خانه بعدها با حفظ اصالت، به موزه‌ای برای یادبود او تبدیل شد. در سال ۱۳۸۴، این خانه با شماره ثبت ۱۲۷۸۳ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و در سال ۱۳۹۸ رسماً به موزه تبدیل شد تا ضمن حفظ معماری سنتی خود، به محلی برای آشنایی بیشتر با زندگی و اندیشه‌های این مبارز آزادی‌خواه بدل گردد.

خانه شیخ محمد خیابانی کجاست؟

خانه شیخ محمد خیابانی در شهر تبریز، میدان شهید بهشتی (چهارراه منصور سابق) و در خیابان ارتش جنوبی واقع شده است. اگر در مرکز شهر یا اطراف میدان شهید بهشتی باشید، با چند دقیقه پیاده‌روی می‌توانید به خانه برسید. همچنین می‌توانید از تاکسی و اتوبوس‌هنای شهری برای دسترسی به این خانه استفاده کنید. علاوه بر آون لوکیشن زیر در گوگل مپ شما را در مسیریابی همراهی می‌کند.

لوکیشن در نشان

معماری خانه شیخ محمد خیابانی

خانه شیخ محمد خیابانی، بنایی یک‌طبقه است که با بهره‌گیری از اصول معماری سنتی ایران، دو حیاط اندرونی و بیرونی را در خود جای داده است. حیاط بیرونی که در اصل بر اساس الگوی باغ ایرانی طراحی شده بود، بعدها دستخوش تغییراتی شد اما همچنان با درختان میوه و فضایی دلنشین، شکلی از اصالت خود را حفظ کرده است. دو ورودی اصلی، حیاط را به داخل ساختمان مرتبط می‌سازند و راهروهایی که از آن‌ها منشعب می‌شود، دسترسی به سالن اصلی یا همان «طنبی» و اتاق‌های جانبی موسوم به «گوشوار» را فراهم می‌کنند.

فضای داخلی بنا با سالن بزرگی به ابعاد تقریبی ۶ در ۷ متر آغاز می‌شود که در دو سوی آن اتاق‌هایی برای استفاده‌های متنوع ساخته شده‌اند. چهار اتاق دیگر به‌عنوان فضاهای خدماتی در پشت گوشوارها تعبیه شده‌اند. نکته جالب در طراحی این خانه، تأکید بر تقارن است؛ هم پلان و هم نمای ساختمان به‌صورت قرینه اجرا شده‌اند.

نورگیری سالن اصلی از هر دو حیاط انجام می‌شود، در حالی که اتاق‌های جانبی فقط از حیاط بیرونی نور می‌گیرند. آجرکاری‌های زیبای دوران پهلوی، به‌ویژه کتیبه‌های آجری متقارن بالای پنجره‌ها، جلوه‌ای ویژه به نمای خانه داده‌اند.

زیرزمین کوچکی نیز در زیر طنبی قرار گرفته که تنها از حیاط اندرونی قابل دسترسی است. حیاط بیرونی نسبت به کوچه و بنای اصلی پایین‌تر قرار دارد و این اختلاف سطح با چند پله جبران شده است. در کنار ورودی حیاط بیرونی نیز انباری کوچکی در فضای جرز ساباط ساخته شده‌است.

حیاط اندرونی در سه ضلع خود، فضاهای خدماتی دارد و تقریباً هم‌سطح با ساختمان است. معماری این بنا، علاوه بر ویژگی‌های زیبایی‌شناسانه، گویای کاربری متفکرانه و ترکیب درست عملکرد و فرم در سنت معماری ایرانی است.

جاذبه های اطراف خانه

خانه شیخ محمد خیابانی در مناطق مرکزی تبریز قرار گرفته و خوشبختانه در اطراف آن مملو از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و گردشگری است که می‌توانید از آنها دیدن کنید. در قسمت زیر لیستی از این جاذبه‌ها را برایتان فراهم نموده‌ایم:

• مقبره الشعرای تبریز
• بازار تاریخی تبریز
• برج ساعت تبریز
• پارک باغ گلستان
• ارگ علیشاه

نکات بازدید از خانه شیخ محمد خیابانی

• گردشگران عزیز می‌توانند همه‌روزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۴ بعدازظهر از این خانه زیبا دیدن کنند.
• هزینه بازدید از این بنای تاریخی حدود 5 هزار تومان است.
• پیشنهاد می‌کنیم پس از بازدید از این خانه باشکوه به سراغ بازار تاریخی شهر رفته و سوغات تبریز را برای خود و عزیزانتان تهیه کنید.
• بازدید از این بنا حدود ا الی 2 ساعت زمان می‌برد.
• برای بازدید از خانه شیخ محمد خیابانی و سایر جاهای دیدنی تبریز، بهترین فصل‌ها، بهار و اوایل پاییز هستند.
• گرفتن عکس یادگاری در این عمارت را به خاطر نسپارید.
• خواهشمندیم از آسیب رساندن به بنا جداً خودداری کنید.

سخن پایانی

اگر قصد دارید در سفر به تبریز، با بخشی از تاریخ پرفرازونشیب این شهر آشنا شوید، بازدید از خانه شیخ محمد خیابانی را از دست ندهید. با تبدیل این خانه به موزه‌ای فرهنگی، بستری فراهم آمده تا تاریخ مبارزات آزادی‌خواهانه ایران در قالبی ملموس و ماندگار به نسل امروز و فردا منتقل گردد. از اینکه تا انتهای مقاله نگاه گرمتان را به گردشی تاپ سپردید، سپاسگزاریم.

سوالات متداول