کاروانسرای سعدالسلطنه
کاروانسرای سعدالسلطنه، نگینی از دوران قاجار، در دل شهر قزوین جا خوش کرده است و با معماری خیرهکننده خود، روایتگر روزهای اوج تجارت و هنر در ایران است. این کاروانسرا که جزو زیباترین جاذبه های گردشگری قزوین است، با ساختاری منظم و تزییناتی زیبا از هنر آجرکاری و مقرنسکاری، بهعنوان میراثی جهانی در یونسکو ثبت شده و مکانی منحصر بهفرد برای تجربه تاریخ، هنر و فرهنگ ایران بهشمار میرود.
در این مقاله قصد داریم شما را به طور کامل با تاریخچه و معماری آن آشنا کنیم. پبشنهاد میکنیم تا پایان همراه ما باشید.
تاریخچه کاروانسرای سعدالسلطنه
در اواخر دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، محمدباقر خان سعدالسلطنه اصفهانی، که در آن زمان حاکم شهر قزوین بود، تصمیم گرفت کاروانسرایی بزرگ در این شهر بنا کند. این تصمیم با توجه به روابط تجاری گسترده ایران با کشورهای روسیه و ترکیه گرفته شد. ساخت این کاروانسرا که امروزه به کاروانسرای سعدالسلطنه معروف است، در سال ۱۳۱۰ هجری قمری آغاز شد. این مجموعه با ۲.۷ هکتار مساحت و حدود ۴۰۰ حجره، در طول دو سال به دست دو معمار اصفهانی و دو معمار قزوینی ساخته و در سال ۱۳۱۲ هجری قمری به بهرهبرداری رسید.
کاروانسرای سعدالسلطنه در دوران شکوه خود، بهعنوان مهمترین مرکز تجارت و بازرگانی قزوین شناخته میشد. با این حال، پس از تغییرات سیاسی در روسیه و از دست دادن نقش تجاری خود میان اروپا و آسیا، فعالیت این مجموعه کاهش یافت. برخی از حجرههای این کاروانسرا به واحدهای تجاری مستقل تبدیل شدند و برخی دیگر بهعنوان انبار استفاده شدند. بخشی از این مکان به کارخانه آرد سلامت و تولید کشمش اختصاص یافت و قسمتهای دیگری به کارگاههای کفاشی، فرشبافی و چوببری تبدیل شد. این تغییرات باعث شد کاروانسرای سعدالسلطنه بهمدت زیادی با نام «بازار چوب» میان مردم شناخته شود.
در دهه ۱۳۷۰، تنها ۱۰ واحد فعال در این کاروانسرا باقی مانده بود و بخش عمدهای از آن در معرض ویرانی قرار داشت. سازمان میراث فرهنگی، با خرید تدریجی حجرهها، مرمت و احیای این بنای ارزشمند را آغاز کرد. در نهایت، این مجموعه به سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری قزوین واگذار شد تا عملیات بازسازی آن تکمیل شود.
این اثر تاریخی ابتدا در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۱۶ با شماره ۱۰۲۱ بهعنوان بخشی از بازار قزوین ثبت شد. سپس در ۱۱ مرداد ۱۳۷۷ با شماره در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت. در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۴۰۲، طی چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که در شهر ریاض برگزار شد، کاروانسرای سعدالسلطنه بههمراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر از ۲۴ استان ایران، تحت عنوان “کاروانسراهای ایرانی” در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این مجموعه، بیست و هفتمین اثر جهانی ایران در این فهرست بهشمار میآید.
کاروانسرای سعدالسلطنه کجاست؟
کاروانسرای سعدالسلطنه در خیابان امام خمینی، نزدیک به بازار قدیم قزوین واقع شده است. شما میتوانید به کمک تاکسی، ابتدا به میدان ولیعصر (عج) بروید و از آنجا با تاکسیهای خطی سبزه میدان به چهارراه سبزه میدان برسید. از چهارراه سبزه میدان به خیابان امام خمینی رفته و با کمی پیادهروی به کاروانسرا خواهید رسید. همچنین با کمک اتوبوس از خط ۱۰۱ (پایانه الغدیر – مجتمع ادارات نواب) استفاده کنید و در خیابان امام خمینی پیاده شوید.
در قسمت زیر لوکیشن دقیق این موزه را برایتان قرار دادهایم.
معماری کاروانسرای سعدالسلطنه
معماری کاروانسرای سعدالسلطنه، نمونهای برجسته از هنر و معماری سنتی ایرانی است که با ترکیبی از تکنیکهای ساختاری قاجاری و زیباییشناسی بومی قزوین طراحی و اجرا شده است. این مجموعه توسط دو معمار اصفهانی و دو معمار قزوینی ساخته شد. از جمله اسامی شناختهشده، استاد مهدی چگینی و استاد حسن خنجری هستند که بهعنوان معماران اصلی این کاروانسرا در کتیبههای موجود در چهارسوق معرفی شدهاند.
طراحی این بنا بر اساس ساختار چهارضلعی و وجود چندین حیاط مرکزی است که برای تهویه طبیعی و ایجاد فضای کاری مناسب طراحی شدهاند. دیوارها، ایوانها، سقفهای گنبدی و عرقچینها با تزیینات زیبای آجرکاری و کاشیکاری تزئین شدهاند که اوج هنر دوره قاجار را به نمایش میگذارند. علاوه بر آن سقفهای ایوانها با مقرنسکاری مزین شدهاند که جلوهای از دقت و ظرافت هنری معماران را نشان میدهند.
ورودی اصلی کاروانسرای سعدالسلطنه در خیابان امام خمینی قرار دارد و با طاقنماهای آجری تزئین شده است. این ورودی بهصورت عرقچین (مدور) طراحی شده و افراد را از خیابان به حیاط اصلی هدایت میکند. پس از عبور از در اصلی، هشتی با سقف یزدیبندی و تزئینات آجری و کاشیکاری چشمنواز دیده میشود.
جاذبه های اطراف کاروانسرای سعدالسلطنه
کاروانسرای سعدالسلطنه در مرکز شهر قزوین واقع شده است و به دلیل موقعیت مکانی مناسب، دسترسی آسانی به جاذبههای تاریخی و فرهنگی این شهر دارد. در ادامه برخی از مهمترین جاذبههای اطراف این کاروانسرا را معرفی میکنم:
- مسجد النبی قزوین
- بازار قزوین
- خانه زعیم قزوین
- خیابان سپه
- آب انبار حاج کاظم قزوین
نکات بازدید از کاروانسرای سعدالسلطنه
- بازدید از کاروانسرای سعدالسلطنه همهروزه از ساعت 08:00 صبح تا 21:00 شب امکانپذیر است.
- علاوه بر خرید از سرای سعدالسلطنه، میتوانید برای رفع خستگی و گرسنگی به کافهها و رستورانهای متعدد آن مراجعه کنید و از غذاها و نوشیدنیهای سنتی و مدرن لذت ببرید.
- بازدید از این کاروانسرا برای تمامی گردشگران رایگان است.
- کاروانسرای سعدالسلطنه با معماری بینظیر و نورپردازیهای خاص، مکانی ایدهآل برای عکاسی است.
سخن پایانی
کاروانسرای سعدالسلطنه، یادگاری ارزشمند از هنر معماری دوران قاجار، نمادی از تاریخ و هویت فرهنگی قزوین است. این بنای باشکوه با مرمتهای استادانه و فضای دلنشین خود، ارزش بالایی جهت بازدید دارد. حضور حجرههای صنایعدستی و نمایشگاههای هنری در این مجموعه، جذابیت آن را دوچندان کرده و آن را به یکی از نمادهای فرهنگی ایران تبدیل کرده است. از اینکه تا انتهای مقاله همراه گردشی تاپ بودید، سپاسگزاریم.
سوالات متداول
این جاذبه در خیابان امام خمینی شهر قزوین قرار دارد.
قدمت این کاروانسرا به دوران قاجار است.
بازدید از سرای سعدالسلطنه همه روزه از ساعت 8 صبح الی 9 شب امکانپذیر است. کاروانسرای سعدالسلطنه کجاست؟
این کاروانسرا متعلق به چه دورانی است؟
در چه ساعاتی از روز میتوانیم از این کاروانسرا دیدن کنیم؟