خانه مرتاض یزد
خانه مرتاض یزد یکی از بناهای شاخص دوره قاجار است که با معماری سنتی و اصیل ایرانی در قلب شهر تاریخی یزد قرار گرفته است. این خانه با دو بخش مجزا، اندرونی و بیرونی، نمایانگر سبک زندگی خانوادگی و فرهنگی ایرانیان در آن دوران است. این خانه که یکی از جاهای دیدنی یزد محسوب می‌شود، آن را به یکی از نمونه‌های درخشان معماری کویری تبدیل کرده است. در ادامه شما را بیشتر با تاریخچه و معماری این بنا آشنا می‌کنیم.
تاریخچه خانه مرتاض یزد
خانه مرتاض یزد یکی از بناهای ارزشمند دوره قاجار است که در حدود ۱۵۰ سال پیش ساخته شده است. این خانه توسط حاج علی شیرازی، یکی از افراد سرشناس آن زمان، بنا شد و بعدها به نوادگان او رسید. نوادگان وی با انتخاب نام‌های خانوادگی متفاوتی از جمله “اعلائی”، “میرروحی” و “مرتاض” شناخته شدند. در نهایت، این خانه در اختیار عزیزالله مرتاض قرار گرفت و به نام او مشهور شد.
خانه مرتاض نمونه‌ای از خانه‌های تاریخی یزد است که بر اساس اصول معماری سنتی ایران ساخته شده است. این بنا تا سال ۱۳۷۴ در اختیار خانواده مرتاض بود اما در این سال به دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد اهدا شد. در سال ۱۳۷۷، این خانه با شماره ۲۰۸۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید. امروزه، در کنار دیگر خانه‌های تاریخی یزد مانند خانه رسولیان، این بنا به‌عنوان یک مرکز آموزشی و پژوهشی در حوزه معماری و هنر مورد استفاده قرار می‌گیرد و میزبان دانشجویان، اساتید و معماران داخلی و خارجی است.
خانه مرتاض یزد کجاست؟
خانه مرتاض یزد در شهر یزد، خیابان ایرانشهر (رجایی)، کوچه گلچینان، کوچه مرتاضیون واقع شده است. شما می‌توانید با استفاده از ماشین شخصی و یا تاکسی‌های شهری به این خانه زیبا دسترسی داشته باشید. همچنین اگر با خیابان‌های یزد آشنایی ندارید، لوکیشن زیر در مسیریابی شما را همراهی می‌کند.
معماری خانه مرتاض یزد
خانه مرتاض یزد مانند بسیاری از خانه‌های سنتی ایران دارای دو بخش اصلی است: بخش بیرونی و بخش اندرونی که هر کدام دارای حیاط و ورودی مستقل هستند اما به شکلی هوشمندانه به یکدیگر متصل‌اند. حیاط اندرونی، که بخش خصوصی‌تر خانه محسوب می‌شود، سه برابر بزرگ‌تر از حیاط بیرونی است و با تزئینات چشم‌نوازی مانند مقرنس‌کاری و کاربندی‌های گچی مزین شده است.
معماری این خانه دارای ویژگی‌هایی مانند تالار مرکزی مرتفع، بادگیر بلند، ارسی‌های چوبی، ایوان‌های باشکوه، و حوض مستطیلی شکل در حیاط اصلی است. فضاهای اطراف حیاط بر اساس اهمیت‌شان چیده شده‌اند؛ فضاهای مهم‌تر در مرکز و فضاهای کم‌اهمیت‌تر در بخش‌های جانبی قرار دارند.
بادگیر چهارطرفه خانه نقش مهمی در خنک‌سازی فضای داخلی دارد و یکی از شاخصه‌های معماری کویری یزد است. ترکیب معماری پرکار این بنا با عناصر سنتی مانند آب‌نما، باغچه‌های قرینه و هشتی‌های ورودی، آن را به یکی از نمونه‌های برجسته معماری قاجاری تبدیل کرده است.
جاذبه های اطراف خانه مرتاض یزد
خانه مرتاض یزد در یکی از مناطق تاریخی شهر یزد واقع شده و در نزدیکی آن، جاذبه‌های دیدنی بسیاری قرار دارند. برخی از مهم‌ترین مکان‌های گردشگری اطراف این خانه عبارت‌اند از:
- مسجد جامع یزد
- بازار خان یزد
- میدان ساعت یزد
- مجموعه امیرچخماق
- خانه اخوان سیگاری یزد
نکات بازدید از خانه مرتاض یزد
- از آنجایی که این خانه محل تحصیل دانشجویان معماری است، هنگام بازدید آرامش محیط را حفظ کنید و از عکاسی بدون اجازه و ورود به بخش‌های ممنوعه خودداری نمایید.
- به دلیل اقلیم گرم و خشک یزد، پاییز و زمستان بهترین زمان برای بازدید از این خانه و سایر جاذبه‌های تاریخی شهر است. اگر در فصل تابستان سفر می‌کنید، بهتر است ساعات ابتدایی صبح یا عصر را برای بازدید انتخاب کنید.
- خانه مرتاض امروزه به دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد تبدیل شده است، بنابراین بازدید از آن ممکن است نیاز به هماهنگی داشته باشد.
- بازدید از این خانه حدود 1 الی 2 ساعت زمان می‌برد.
سخن آخر
خانه مرتاض یزد نمونه‌ای از شکوه و خلاقیت معماری ایرانی است که با گذشت بیش از یک قرن همچنان چشم‌نواز و کاربردی باقی مانده است. این خانه با طراحی هوشمندانه و هماهنگ با اقلیم گرم و خشک یزد، الگویی ارزشمند برای معماران و پژوهشگران حوزه معماری سنتی محسوب می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم در سفر بعدی خود به یزد، حتما بازدید از این خانه را در برنامه خود قرار دهید. از اینکه تا پایان نگاه گرمتان را به گردشی تاپ سپردید، سپاسگزاریم.
سوالات متداول
این جاذبه در خیابان ایرانشهر (رجایی)، کوچه گلچینان، کوچه مرتاضیون قرار دارد.
این بنای با ارزش متعلق به دوران قاجار است.
بله، این جاذبه در تاریخ 11 مرداد سال 1377 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. خانه مرتاض یزد کجاست؟
قدمت این بنا به چه دورانی می‌رسد؟
آیا این خانه به ثبت ملی رسیده است؟
