خانه مهربان تهران

اگر از علاقه‌مندان به تاریخ و معماری سنتی هستید، بازدید از خانه مهربان تهران در قلب عودلاجان را از دست ندهید. این خانه تاریخی با معماری چشم‌نواز، تزئینات اصیل ایرانی، و پیشینه‌ای عجیب و جذاب، یکی از جاذبه های گردشگری تهران است که کمتر شناخته‌شده و شما را به سفری در زمان دعوت می‌کند. در ادامه مقاله همراه ما باشید تا شما را بیشتر با تاریخچه و معماری این بنای تاریخی با ارزش آشنا کنیم.

تاریخچه خانه مهربان تهران

خانه مهربان تهران، یکی از بناهای تاریخی ارزشمند تهران، در قلب محله کهن عودلاجان جای گرفته است؛ محله‌ای با قدمتی بیش از چهار قرن که در دوره ناصرالدین‌شاه به‌عنوان یکی از عیان‌نشین‌ترین مناطق تهران شناخته می‌شد. جایگاه ممتاز عودلاجان در همسایگی ارگ سلطنتی، آن را محل سکونت رجال سیاسی و فرهنگی دوران قاجار، همچون قوام‌الدوله و مدرس، ساخته بود.

خانه مهربان تهران که در نزدیکی عمارت قوام‌الدوله قرار دارد، از این تاریخ غنی بی‌نصیب نمانده است. بر اساس نقشه‌های برجای‌مانده از دو تن از معلمان دارالفنون – اوت کرشیش و عبدالغفار نجم‌الدوله – این خانه ابتدا به محب‌علی‌خان خلج، یکی از رجال قاجار و نماینده اعزامی به عثمانی، و سپس به زبیده خاتون، همسر محبوب ناصرالدین‌شاه، نسبت داده شده است.

زبیده خاتون یا «امینه‌قدس»، زنی از طبقه پایین جامعه بود که در سایه توجه ناصرالدین‌شاه به یکی از بانفوذترین زنان دربار تبدیل شد. این خانه که زمانی محل اقامت او دانسته می‌شد، بعدها با گذشت زمان و دست‌به‌دست شدن، به تملک زوجی نیکوکار به نام «مهربان‌منش» درآمد.

این زوج خانه را وقف کهریزک کرده بودند و از فضای آن برای امور خیریه بهره می‌گرفتند. در سال ۱۳۸۴ با مرمت و احیای بنا، خانه مهربان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. نهایتاً در اوایل دهه ۱۳۹۰، شهرداری تهران این بنای ارزشمند را خریداری کرد و اکنون تحت مدیریت بافت و بناهای تاریخی شهرداری قرار دارد تا در خدمت حفظ و احیای میراث فرهنگی تهران باشد.

خانه مهربان تهران کجاست؟

خانه مهربان تهران در خیابان مصطفی خمینی، خیابان بحرالعلوم، خیابان جاویدی واقع شده است. اگر قصد استفاده از خودروی شخصی دارید، می‌توانید از بزرگراه امام علی (شمال به جنوب) وارد تونل امیرکبیر و سه‌راه امین حضور شوید، یا از همان بزرگراه به سمت بزرگراه محلاتی رفته و سپس وارد خیابان جاویدی شوید. خانه مهربان در سر نبش کوچه فیروزکوهی واقع شده است و به راحتی قابل دسترسی است.

اگر به دنبال استفاده از حمل‌ونقل عمومی هستید، می‌توانید با مترو خود را به ایستگاه بهارستان (یا پانزده خرداد) برسانید که از آنجا تا خانه مهربان تنها 15 دقیقه پیاده‌روی فاصله دارد. همچنین  می‌توانید از لوکیشن قرار داده شده در قسمت زیر استفاده کرده و با راهنمایی گوگل مپ خود را به این مکان برسانید.

لوکیشن در بلد

معماری خانه مهربان تهران

خانه مهربان تهران نمونه‌ای اصیل از معماری دوران پهلوی اول است که بر پایه ویژگی‌های خانه‌های سنتی ایرانی و با بهره‌گیری از مصالح طبیعی ساخته شده. این خانه در زمینی به وسعت ۹۰۰ متر مربع بنا شده و دارای زیربنای ۵۳۰ متر مربع است. ساختار خانه شامل دو طبقه است؛ طبقه زیرین یا زیرزمین که برای فضاهای انباری و خدماتی در نظر گرفته شده، و طبقه همکف که محل اصلی زندگی بوده است.

دو حیاط مجزا در شمال و جنوب خانه قرار دارد که به واسطه ایوان‌ها و پلکان‌هایی به فضاهای داخلی پیوند می‌خورند. ترکیب حیاط مرکزی، ایوان‌های وسیع، و شاه‌نشین مشرف به حیاط، یادآور سبک معماری خانه‌های سنتی ایرانی با رویکرد مدرن‌تر دوران پهلوی است.

در ساخت این بنای ارزشمند، از مصالحی چون خشت، سنگ، گچ و چوب صندل بهره گرفته شده است. چوب صندل که برای پوشش سقف استفاده شده، نه‌تنها سبکی خاص به سازه داده، بلکه دوام و زیبایی چشم‌نوازی هم به آن بخشیده است. سقف‌ها با بوریا و کاهگل پوشانده شده‌اند که روش رایج آن دوره برای عایق‌کاری محسوب می‌شد.

نمای خارجی خانه با گچ تزئین شده و در فضای داخلی نیز عناصر تزئینی مانند گچ‌بری‌های ظریف، طاق‌نماهای هلالی، گره‌چینی‌های چوبی و شیشه‌های رنگی در در و پنجره‌ها دیده می‌شود که زیبایی و اصالت خاصی به فضا بخشیده‌اند. خانه مهربان با ترکیب این عناصر، نه‌تنها نمونه‌ای از معماری مسکونی اشرافی دوران خود به‌شمار می‌رود، بلکه نمایانگر پیوندی دلنشین میان هنر و کارکرد در معماری ایرانی است.

جاذبه های اطراف خانه

خانه مهربان تهران در محله تاریخی و با اصالت عودلاجان واقع شده که خود یکی از کهن‌ترین بافت‌های شهری تهران است. این منطقه علاوه بر قدمت چندصدساله، پر است از عمارت‌ها، گذرها و مکان‌هایی که شما را به قلب تهران قاجاری می‌برد. در ادامه، چند مورد از مهم‌ترین جاذبه‌های اطراف خانه مهربان را معرفی می‌کنیم:

• خانه دبیرالملک تهران
• خانه موزه شهید مدرس
• باغ فردوس
• بوستان کمال الملک
• ایران مال

نکات بازدید از خانه مهربان تهران

• توجه داشته باشید بخش‌هایی از خانه مهربان در اختیار مرکز مدیریت بافت و بناهای تاریخی تهران و دانشگاه تهران است. اما بازدید از سایر قسمت‌های خانه برای عموم آزاد است.
• بازدید فقط در روزهای غیرتعطیل رسمی و در ساعات اداری امکان‌پذیر است.
• در بیشتر بخش‌های خانه مهربان عکاسی مجاز است، ولی بهتر است پیش از ورود پرس‌وجو کنید. در صورت عکاسی، بدون فلش و با احترام به دیگر بازدیدکنندگان انجام دهید.
• بهترین فصل بازدید از خانه مهربان تهران بهار است، زمانی که هوای معتدل و شکوفه‌های حیاط، زیبایی معماری آن را دوچندان می‌کند. پاییز نیز با رنگ‌های گرم برگ‌ها، حال‌وهوایی نوستالژیک و شاعرانه به این خانه تاریخی می‌بخشد.

سخن پایانی

شاید خانه‌ها سخن نگویند، اما وقتی وارد خانه مهربان می‌شوید، زمزمه‌ی گذشته را در هر اتاق، هر پنجره و هر حیاط آن حس می‌کنید. این خانه، همچون نامش، لبریز از مهربانی، تاریخ و زیبایی است. پیشنهاد می‌کنیم در سفر بعدی خود به پایتخت کشورمان از این خانه زیبا و باشکوه دیدن کنید. همچنین اگر تجربه بازدید از آن را دارید، خوشحال می‌شویم دیدگاه خود را با ما و سایر کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول