کنیسه عزرا یعقوب

کنیسه عزرا یعقوب، یکی از کهن‌ترین نیایشگاه‌های یهودیان ایران، در دل محله تاریخی عودلاجان تهران قرار دارد. این نیایشگاه متعلق به دوران قاجار، نمونه‌ای برجسته از معماری مذهبی یهودیان در ایران به‌شمار می‌رود که با حیاط سنتی، حوض مرکزی و پنجره‌های مشبک آبی‌رنگ، روح زمانه را حفظ کرده است.

در ادامه مقاله همراه ما باشید تا شما را با این کنیسه که جزو قدیمی‌ترین جاذبه های گردشگری تهران است، آشنا کنیم.

تاریخچه کنیسه عزرا یعقوب

در قلب یکی از کهن‌ترین محلات تهران، عودلاجان، کنیسه‌ای وجود دارد که بیش از یک قرن از ساخت آن می‌گذرد؛ کنیسه‌ای به نام “کنیسه عزرا یعقوب” که به همت یکی از تاجران نامدار یهودی اواخر دوران قاجار ساخته شد. عزرا یعقوب، تاجر موفقی بود که نخستین ارتباطات تجاری را میان ایران و شهر منچستر در انگلستان برقرار کرد و در زمان حیاتش وصیت کرد که پس از مرگش، بخشی از ثروتش صرف ساخت کنیسه‌ای برای یهودیان ساکن تهران شود.

پس از درگذشت او در سال ۱۲۷۳ خورشیدی، همسرش با نام سپورا یا صنوبر حق‌نظر، این وصیت را عملی کرد و نیایشگاهی کوچک اما پرمعنا را در دل کوچه‌ای از عودلاجان بنا نهاد.

این کنیسه، که عمر آن اکنون به حدود ۱۳۰ سال می‌رسد، تنها یک مرکز مذهبی نبود؛ بلکه مأمنی شد برای پناه‌جویان یهودی در مقاطع حساس تاریخی. در دهه ۱۳۱۰ شمسی، جمع زیادی از یهودیان مهاجر از بخارا و سمرقند که از طریق مشهد به تهران آمده بودند، در این محل اسکان یافتند.

همچنین در زمان جنگ جهانی دوم، خانواده‌هایی از یهودیان لهستانی که از ظلم نازی‌ها گریخته بودند، پناهشان را در این کنیسه یافتند. با این پیشینه، کنیسه عزرا یعقوب نه‌تنها مکانی مذهبی بلکه نقطه‌ای پررنگ در حافظه تاریخی مهاجرت‌های یهودیان در ایران است.

کنیسه عزرا یعقوب کجاست؟

کنیسه عزرا یعقوب در تهران، خیابان مصطفی خمینی، کوچه زمردی، کوچه برادران برهمه، کوچه مرادی، کوچه حکیم واقع شده است. برای دسترسی، گزینه‌های مختلفی پیش روی شماست. اگر بی‌آرتی را انتخاب کنید، می‌توانید در خط خاوران به آزادی، ایستگاه چهارراه مولوی پیاده شوید و حدود ۱۵ دقیقه در مسیرهای تاریخی پیاده‌روی کنید. مترو هم انتخاب خوبی است؛ ایستگاه‌های مولوی، بهارستان یا ۱۵ خرداد هرکدام در فاصله‌ای مناسب از کنیسه قرار دارند.

همچنین اگر ترجیح می‌دهید با اتوبوس بروید، خطوطی مانند ۳۱۲، ۳۴۴ و ۳۵۱ شما را تا نزدیکی مقصد می‌رسانند؛ کافی‌ست در ایستگاه چهارراه سیروس پیاده شوید تا با پنج دقیقه پیاده‌روی، به یکی از کهن‌ترین نیایشگاه‌های تهران برسید.

لوکیشن در بلد

معماری کنیسه عزرا یعقوب

کنیسه عزرا یعقوب در انتهای کوچه‌ای باریک و دنج در بافت تاریخی تهران قرار گرفته و جلوه‌ای اصیل از معماری دوران قاجار را به نمایش می‌گذارد. ورودی این بنا، دری فلزی با نقوش ستاره‌های یهودی است که هویتی دینی و فرهنگی را به بیننده القا می‌کند. با گذر از این در، حیاطی نسبتا وسیع با کف‌پوش‌های موزاییکی به چشم می‌خورد که درختان کهنسال و جوان در کنار حوضی آبی‌رنگ، فضا را همچون یک صحنه از گذشته زنده نگه داشته‌اند. اگرچه ساختمان‌ها چند بار مرمت شده‌اند، اما بوی اصالت و خاطره هنوز در فضا جاری است.

در حیاط این کنیسه دو ساختمان مجزا در مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند. بنای جنوبی که بزرگ‌تر است، در گذشته گنجایش حدود ۲۰۰ نفر را داشته و دارای اتاق‌های متعدد و پنجره‌های مشبک آبی‌رنگ با سقف‌های بلند بوده‌است. این بخش با کاهش جمعیت کلیمیان و مهاجرت آنان به نقاط دیگر یا خارج از کشور، اکنون کاربری مسکونی دارد. روبه‌روی آن، کنیسه‌ای کوچک‌تر در ضلع شمالی قرار دارد که هنوز هم محل برگزاری نیایش است.

جاذبه های اطراف کنیسه عزرا یعقوب

اطراف کنیسه عزرا یعقوب که در محله تاریخی عودلاجان واقع شده، مجموعه‌ای از جاذبه‌های فرهنگی، مذهبی و معماری وجود دارد که بازدید از آن‌ها تجربه‌ای عمیق از تاریخ تهران قدیم را برای گردشگران رقم می‌زند. در ادامه، تعدادی از مهم‌ترین این جاذبه‌ها را معرفی می‌کنیم:

• آسمان نمای گنبد مینا
• عمارت مستوفی‌الممالک
• عمارت مسعودیه
• بازار بزرگ تهران
• باغ فردوس

نکات بازدید از کنیسه عزرا یعقوب

• کنیسه عزرا یعقوب در حال حاضر به روی عموم باز نیست و تنها تحت شرایط خاص و با هماهنگی قبلی امکان بازدید از آن وجود دارد. این امر به‌دلیل حفظ حریم مذهبی، مسائل امنیتی، و صیانت از بنای تاریخی صورت می‌گیرد.
• شما می‌توانید از طریق تورهای گردشگری فرهنگی و مذهبی که بازدید از کنیسه را به‌عنوان بخشی از برنامه خود ارائه می‌دهند و یا اخذ مجوز رسمی از انجمن کلیمیان تهران، از این کنیسه دیدن کنید.
• توصیه می‌شود در طول بازدید، لباس مناسب پوشیده و از ایجاد سر و صدا خودداری کنید. همچنین از عکاسی یا فیلم‌برداری بدون هماهنگی خودداری کنید.
• در صورت کسب مجوز، بازدیدها اغلب در ساعات غیرعبادی انجام می‌شود. تعطیلات مذهبی یهودیان و روزهای خاص ممکن است زمان مناسبی برای بازدید نباشند، پس هماهنگی دقیق با انجمن پیش از مراجعه ضروری است.

سخن پایانی

کنیسه عزرا یعقوب همچنان با وجود گذر ایام، محلی برای نیایش، سکوت و تأمل است. هرچند از شکوه و جمعیت سال‌های گذشته‌اش فاصله گرفته، اما هنوز هم نشانه‌ای زنده از پایداری ایمان، حفظ سنت و اراده‌ جامعه‌ای کوچک اما استوار است. از اینکه زمان ارزشمند خود را صرف مطالعه این مقاله کردید، بی‌نهایت سپاسگزاریم. شما می‌توانید دیدگاه خود را درباره این جاذبه با ما و سایر کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول