خانه دبیرالملک تهران

در یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تهران، خانه‌ای با بیش از ۱۴۰ سال قدمت جای گرفته است که جایگاه ویژه‌ای در میان آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری تهران دارد. خانه دبیرالملک تهران، متعلق به یکی از وزرای دولت قاجار، در دل بافت کهن محله عودلاجان واقع شده و بازتابی از معماری تلفیقی ایرانی – اروپایی آن عصر به شمار می‌رود. در ادامه همراه ما باشید تا سری به دل این بنای با ارزش بزنیم.

تاریخچه خانه دبیرالملک تهران

خانه دبیرالملک تهران یکی از بناهای ماندگار و اصیل دوره قاجار است که در دل بافت تاریخی محله عودلاجان، به‌ویژه در کوچه‌ای به نام فخرالملک قرار گرفته است. این خانه متعلق به میرزا محمدحسین‌خان فراهانی، معروف به دبیرالملک، از رجال برجسته و کارگزاران مهم دولت قاجار بود.

او مدتی منشی‌گری امیرکبیر را بر عهده داشت و بعدها به عنوان وزیر داخله، حاکم اراک، و حتی متولی آستان قدس رضوی منصوب شد. این بنای تاریخی که قدمت آن به حدود ۱۴۰ سال پیش می‌رسد، نه‌تنها از نظر معماری منحصر به‌فرد است، بلکه از حیث شخصیت تاریخی مالک آن نیز جایگاه ویژه‌ای در تاریخ پایتخت دارد.

خانه دبیرالملک از جمله خانه‌هایی است که گذشته‌ای پرفراز و نشیب را پشت سر گذاشته است. این عمارت قاجاری، که روزگاری محل سکونت یک مقام عالی‌رتبه بود، در دوره‌های مختلف کاربری‌های متفاوتی از جمله خانه اسباب‌بازی و سلامت کودکان و پاتوق فرهنگی به نام خانه فراغت تهران داشته است.

معماری باشکوه این خانه، به‌ویژه قسمت شاه‌نشین آن، که به سبک اروپایی طراحی شده، هنوز هم نظر هر رهگذری را به خود جلب می‌کند و آن را از دیگر خانه‌های محله متمایز می‌سازد. همچنین جالب است بدانید این خانه در نقشه‌های تاریخی، از جمله نقشه ناصری، با نام کوچه میرزا نصیرالدوله خان دبیرالملک ثبت شده که نشان از اهمیت و نفوذ صاحب‌خانه در دوره خود دارد.

خانه دبیرالملک تهران کجاست؟

خانه دبیرالملک تهران در خیابان امیرکبیر، کوچه فخرالملک، پلاک ۱۷ واقع شده است. برای رسیدن به عمارت تاریخی دبیرالملک، می‌توانید از خودروی شخصی، مترو یا خطوط اتوبوسرانی شهر تهران استفاده کنید. در صورت تمایل به استفاده از اتوبوس، مناسب‌ترین گزینه‌ها، خط ۱۰۷ (پایانه تجریش – پایانه معین) و خط ۲۰۴ (سعدی جنوبی – پاسدار گمنام) هستند. با پیاده شدن در ایستگاه آبشار و طی مسافتی حدود ۳۰۰ متر به‌صورت پیاده، به مقصد خواهید رسید.

اگر ترجیح می‌دهید از مترو استفاده کنید، کافی‌ست در ایستگاه ملت (خط ۲ مترو تهران) پیاده شوید. پس از خروج از ایستگاه و ورود به خیابان سعدی جنوبی، به سمت خیابان امیرکبیر حرکت کرده و مسیر خود را تا کوچه فخرالملک ادامه دهید. همچنین لوکیشن زیر در گوگل مپ به شما در مسیریابی کمک می‌کند.

لوکیشن در نشان

معماری خانه دبیرالملک تهران

خانه دبیرالملک تهران از لحاظ معماری نیز یکی از نمونه‌های شاخص تلفیق سبک ایرانی و اروپایی در دوران قاجار به شمار می‌رود. پلان این خانه مستطیل‌شکل و کاملاً متقارن است؛ اتاق شاه‌نشین در مرکز آن قرار دارد و سایر بخش‌ها با نظم خاصی در دو طرف جانمایی شده‌اند.

پنجره‌های بلند، درهای چوبی قرینه، پلکان‌های دوطرفه ایوان، حوض مستطیل فیروزه‌ای در میانه حیاط و باغچه‌های باریک، همگی از عناصری هستند که چشم‌اندازی اصیل و منظم از این معماری ترکیبی ارائه می‌دهند. رنگ‌های زرد و نارنجی به‌کاررفته در نمای داخلی نیز از ویژگی‌های متداول قاجاری است که در خانه دبیرالملک به‌خوبی جلوه‌گر شده است.

در طول زمان، این خانه تاریخی بارها دستخوش تغییر کاربری شد. پس از ثبت آن در فهرست آثار ملی در سال ۱۳۸۴، پروژه مرمت و بازسازی آن توسط شهرداری آغاز شد و از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ با نظارت استاد امرالله سلیمی انجام گرفت. جالب اینکه پیش از مرمت، این خانه به‌عنوان لوکیشن سریال تلویزیونی «روزگار قریب» مورد استفاده قرار گرفت.

بعد از بازسازی، مدتی به‌عنوان خانه اسباب‌بازی برای حمایت از کودکان کار فعالیت می‌کرد و سپس در سال ۱۳۹۵ به مرکز فرهنگی با عنوان «خانه فراغت تهران» تغییر یافت؛ جایی برای اجرای نمایشنامه، مطالعه، گالری هنری و فعالیت‌های تفریحی و خلاقانه دیگر. با این حال، این پروژه فرهنگی نتوانست تداوم پیدا کند و تعطیل شد.

امروزه خانه دبیرالملک به‌عنوان یکی از فضاهای اداری وابسته به شهرداری تهران مورد استفاده قرار گرفته و امکان بازدید از آن تنها در ساعات اداری فراهم است.

جاذبه های دیدنی اطراف خانه دبیرالملک تهران

خانه دبیرالملک تهران در محله تاریخی عودلاجان و در محدوده سرچشمه تهران واقع شده است که اطراف آن مملو از بناهای تاریخی، موزه‌ها و فضاهای فرهنگی بوده و قدم زدن در میانشان، سفری به دل تاریخ تهران است. در ادامه چند مورد از جاذبه‌های دیدنی اطراف خانه دبیرالملک را معرفی می‌کنم:

• خانه قوام الدوله
• خانه موزه شهید مدرس
• خانه موتمن الاطبا
• بافت تاریخی عودلاجان
• پل طبیعت

نکات بازدید از خانه دبیرالملک تهران

• توجه داشته باشید بازدید از خانه دبیرالملک تهران تنها در ساعات اداری امکان‌پذیر است.
• خوب است بدانید بازدید از این بنای تاریخی با ارزش رایگان است.
• بهترین فصل برای بازدید از خانه دبیرالملک تهران، بهار و پاییز است. در این فصول، هوای معتدل و دلپذیر، تجربه‌ای لذت‌بخش و راحت برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند.
• خواهشمندیم از لمس تزئینات گچ‌بری یا اجزای تاریخی خودداری کنید. همچنین بهتر است با احترام به فضای اداری بنا، آرامش محیط را حفظ کنید.

سخن پایانی

خانه دبیرالملک تهران، یادگاری از اصالت، هنر و هویت تهران قدیم است. این بنای تاریخی که روزگاری محل زندگی یکی از رجال برجسته قاجار، میرزا محمدحسین فراهانی ملقب به دبیرالملک، بوده است، اکنون به‌عنوان میراثی گران‌بها از گذشته، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و مورد توجه علاقه‌مندان به تاریخ و معماری تهران قرار دارد. از اینکه با دقت و علاقه تا انتهای این مقاله از گردشی تاپ همراه ما بودید، سپاسگزاریم.

سوالات متداول