قلعه بیرجند

دوره صفویه را باید به عنوان بهترین و طلایی‌ترین دوران شهر بیرجند معرفی کنیم. در این دوره بناهای تاریخی زیادی با کاربردهای متفاوت ساخته شدند که امروزه بسیار مورد توجه گردشگران قرار گرفته‌اند. یکی از این بناها قلعه بیرجند است که در مرکز شهر قرار گرفته و شکوه و زیبایی معماری صفویه را به تصویر می‌کشد. در این مقاله با گردشی تاپ همراه ما باشید تا شما را با این دژ خارق‌العاده و بخش‌های مختلف آن آشنا کنیم.

آشنایی با قلعه بیرجند

یکی از برجسته‌ترین جاهای دیدنی بیرجند است که با نام‌های «دژ بیرجند» و «قلعه پایین شهر» نیز شناخته می‌شود. این قلعه در دوران صفویه ساخته شده و برخی منابع منابع از آن به عنوان هسته مرکزی شهر یاد کرده‌اند. با توجه به معماری قلعه بیرجند، می‌توان به این نتیجه رسید که این دژ تاریخی کاربرد نظامی داشته است؛ برخی از منابع نیز این موضوع را تایید کرده‌اند. گفته می‌شود که این قلعه نقش مهمی در تامین امنیت مردم، در دوران صفویه و قاجاریه ایفا کرده است.

قلعه بیرجند اولین بار در دوره قاجاریه به صورت کامل مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت؛ در این بازسازی بسیاری از بخش‌ها مرمت شدند تا استحکام قلعه در برابر عوامل محیطی بیشتر شود. این قلعه بار دیگر در سال 1378 و این‌بار توسط شهرداری بیرجند مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. به لطف مرمت‌های انجام‌شده، قلعه تاریخی بیرجند مانند روز اول پابرجاست و هیچ اثری از تخریب و آسیب روی آن دیده نمی‌شود.

قلعه بیرجند کجاست؟

این قلعه با تمام زیبایی‌های خود در شمال غربی شهر، در نزدیکی میدانی به نام امام حسین جا خوش کرده است. اگر قصد دارید از اتوبوس برای رسیدن به این مقصد استفاده کنید، بهتر است در ایستگاه میدان امام حسین که 205 متر با قلعه بیرجند فاصله دارد پیاده شوید. چنانچه استفاده از تاکسی را ترجیح می‌دهید، باید سوار تاکسی‌های میدان امام حسین شوید، در آخر ایستگاه پیاده شوید و از آن‌جا با چند دقیقه پیاده‌روی خود را به قلعه برسانید.

گردشگرانی هم که می‌خواهند با ماشین خودشان برای دیدن قلعه تاریخی بیرجند بروند، می‌توانند از لوکیشن زیر برای پیدا کردن بهترین و کوتاه‌ترین مسیر استفاده کنند. پیشنهاد می‌کنیم که ماشین خود را در پارکینگ خیابان جمهوری 26 پارک کنید تا با خیال راحت بتوانید از ماجراجویی در بخش‌های مختلف لذت ببرید.

لوکیشن در بلد

لوکیشن در نشان

معماری قلعه بیرجند

قلعه تاریخی بیرجند 3000 متر مربع از زمین‌های اطراف میدان امام حسین را به خودش اختصاص داده و در ساخت آن از معماری دوران صفویه الهام گرفته شده است. این قلعه از جنس گِل، خشت و چینه است و تا امروز دو بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. قلعه بیرجند دارای 6 برج دیده‌بانی است که چهار عدد روی راس‌ها و دوتای دیگر روی اضلاع قرار گرفته‌اند. در گذشته تعداد این برج‌ها 7 عدد بود که متاسفانه یکی از آن‌ها به صورت کامل از بین رفته است.

تمامی برج‌ها دارای طراحی دو طبقه هستند و به وسیله یک مسیر باریک به یکدیگر متصل می‌شوند. روی برج‌ها روزنه‌هایی طراحی شده که از آن‌ها برای تیراندازی و دیده‌بانی در مواقع لازم استفاده می‌شد. امروزه می‌توانید بالای این برج‌ها بروید و منظره نفس‌گیری از بافت تاریخی و مدرن شهر بیرجند را مشاهده کنید. برای آن‌که بتوانید وارد قلعه بیرجند شوید باید از ورودی‌هایی که در ضلع جنوبی و غربی وجود دارند استفاده کنید.

داخل محوطه قلعه بیرجند یک آب‌نمای زیبا و چندین باغچه کوچک قرار دارد که زیبایی حیاط را دوچندان کرده‌اند. با گشت‌و‌گذار در داخل قلعه می‌توانید انبارهای قدیمی را مشاهده کنید که در گذشته برای ذخیره آب و آذوقه از آن‌ها استفاده می‌شده است. جالب است بدانید که یک تونل زیرزمینی نیز در این دژ وجود دارد که قلعه تاریخی بیرجند را به مکان‌های مهم شهر وصل می‌کند. گفته می‌شود که اشخاص مهم حکومتی از این تونل برای فرار کردن به مکان‌های امن شهر، در زمان جنگ استفاده می‌کردند.

قلعه با وجود بازسازی‌های انجام‌شده، همچنان چهره اولیه خود را حفظ کرده و تنها چند نورپردازی خلاقانه به آن اضافه شده است. نورپردازی‌ها چهره متفاوتی را به قلعه بیرجند بخشیده‌اند و پیشنهاد می‌کنیم که پس از غروب آفتاب نیز از آن دیدن کنید. در طول سال و به‌ویژه در ایام نوروز، گردشگران زیادی خود را به این بنای تاریخی می‌رسانند تا معماری اصیل صفوی را از نزدیک لمس کنند و از بالای برج‌های آن، بافت تاریخی شهر را ببینند.

نکات تکمیلی

• قلعه تاریخی بیرجند همه‌روزه از ساعت 09:30 الی 23:00 آماده استقبال از گردشگران است.
• بازدید از تمام بخش‌های دژ بیرجند تقریبا 2 ساعت از برنامه شما را به خودش اختصاص می‌دهد.
• در ایام نوروز جمعیت زیادی برای دیدن این قلعه به شهر بیرجند سفر می‌کنند؛ بنابراین اگر می‌خواهید زمان خلوت‌تری را انتخاب کنید، باید صبر کنید که تعطیلات نوروز تمام شود.
• در ایام نوروز سفره هفت‌سینی در وسط حیاط پهن می‌شود که توجه هر گردشگری را به خودش جلب می‌کند.
• در برخی از روزهای سال موسیقی اصیل خراسانی در داخل قلعه بیرجند پخش می‌شود که شنیدن آن نیز می‌تواند جذاب باشد.
• قلعه شهر بیرجند یکی از بناهای ارزشمند شهر محسوب می‌شود که باید در حفظ و نگهداری آن کوشا باشیم و آن را به نسل‌های بعدی هدیه دهیم؛ لطفا از وارد کردن آسیب به بخش‌های مختلف قلعه، رها کردن زباله‌های خود در اطراف آن و نوشتن یادگاری روی دیوارهای آن خودداری کنید.

جاذبه های اطراف قلعه بیرجند

• موزه میراث پهلوانی (فاصله: 586 متر)
• بازار قدیم (فاصله: 611 متر)
• ارگ کلاه فرنگی (فاصله: 1.4 کیلومتر)
• ارگ بهارستان (با فاصله 1.4 کیلومتر از قلعه بیرجند)
• موزه تاریخ طبیعی (فاصله: 1.1 کیلومتر)
• روستای گازار (در فاصله 78.9 کیلومتری)

سخن پایانی

قلعه بیرجند یکی از زیباترین و مهم‌ترین بناهای تاریخی این شهر است که نقش مهمی را در تامین امنیت مردم شهر ایفا کرده است. این قلعه سرد و گرم روزگار را چشیده و حوادث ناگوار زیادی را پشت سر گذاشته تا امروز بتواند به یکی از جاذبه‌های تاریخی شهر تبدیل شود. گردشی تاپ بازدید از قلعه تاریخی بیرجند را به شدت پیشنهاد می‌کند و به‌نظر ما حیف است اگر به این شهر سفر کنید و از این دژ تاریخی دیدن نکنید.

سوالات متداول