آسیاب آبی اشکذر
آسیاب آبی اشکذر، شاهکاری از معماری سنتی ایران، نمونه‌ای برجسته از ترکیب زیبایی‌شناسی و مهندسی در دوران صفویه است. این آسیاب آبی یکی از بی‌نظیرترین جاهای دیدنی یزد است که با تزئینات هندسی و مقرنس‌کاری‌های ظریف خود، جلوه‌ای از هنر معماری ایرانی را به نمایش می‌گذارد. در ادامه مقاله همراه ما باشید تا شما را بیشتر با تاریخچه و معماری این بنا آشنا کنیم.
تاریخچه آسیاب آبی اشکذر
آسیاب آبی اشکذر، یکی از شاهکارهای بی‌نظیر معماری سنتی ایران و بزرگ‌ترین و زیباترین آسیاب آبی جهان به شمار می‌رود. این بنا در عمق ۷ متری زمین قرار گرفته و تاریخ آن به دوران صفویه بازمی‌گردد. در گذشته، سنگ‌های آسیاب با نیروی آب قنات «همت‌آباد» به حرکت درمی‌آمدند و در هر ساعت حدود ۳۵ من شاه (معادل ۲۱۰ کیلوگرم) گندم را به آرد تبدیل می‌کردند. این آسیاب، نقشی کلیدی در تأمین آرد منطقه از میبد تا اشکذر داشته است.
این اثر تاریخی که قدیمی‌ترین آسیاب آبی در یزد و واقع در جاده رستاق اشکذر است، با خشک شدن قنات همت‌آباد از کار افتاد و تا حدود ۷۰ سال پیش زیر شن و ماسه‌های روان مدفون بود. با این حال، به همت مردم محلی و سازمان میراث فرهنگی، پس از ۵ سال تلاش، از دل خاک بیرون آورده شد و برای احیای دوباره، مرمت و بازسازی شد. این آسیاب آبی در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۸۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و جایگاه ویژه‌ای در میراث فرهنگی کشور دارد.
آسیاب آبی اشکذر کجاست؟
آسیاب آبی اشکذر در شهر یزد، شهرستان اشکذر و در میدان امام حسین این شهرستان واقع شده است. شما می‌توانید به کمک تاکسی و اتوبوس خودتان را به این جاذبه برسانید. اگر برای اولین بار است که به شهر یزد سفر می‌کنید و با خیابان‌های این شهر آشنا نیستید، لوکیشن زیر در گوگل مپ شما را به راحتی به این جاذبه می‌رساند.
معماری آسیاب آبی اشکذر
آسیاب آبی اشکذر به‌عنوان یکی از شاهکارهای معماری سنتی ایران، نمونه‌ای بی‌نظیر از هنر و خلاقیت مهندسان دوران صفویه است. این آسیاب در عمق ۷ متری زمین ساخته شده و تمام بخش‌های آن به‌طور هنرمندانه و با توجه به نیازهای عملیاتی و محیطی طراحی شده است. معماری این آسیاب ترکیبی از زیبایی، استحکام و کارکرد است که ویژگی‌های خاص آن را شکل می‌دهد.
ساختمان آسیاب آبی اشکذر از سه بخش کاملاً مجزا تشکیل شده است: مردخانه یا نشین‌بند، پاچال و مال‌بند. بخش میانی ساختمان که روبه‌روی ورودی آسیاب قرار دارد، به‌عنوان محل نشستن آسیابان، وزن کردن گندم و آرد و استراحت استفاده می‌شده و با نام مردخانه شناخته می‌شود.
پس از گذر از دالان، به صحن اصلی آسیاب می‌رسید که به شکل هشت‌ضلعی طراحی شده است. چهار ضلع بزرگ این صحن ابعادی معادل ۴.۸ متر دارند و چهار ضلع کوچک‌تر هرکدام ۳.۷۵ متر هستند. در اضلاع کوچک‌تر، غرفه‌هایی با عمق یک متر ایجاد شده است. در دو ضلع شرقی و غربی، اتاق‌هایی با جلوخانی قرار دارند، و غرفه جنوبی صحن نیز جایگاه دستگاه آسیاب است که به آن دول و آخوره می‌گویند.
سقف صحن اصلی به صورت گنبدی طراحی شده است. این گنبد از کمره به شکل هشت‌ضلعی تبدیل شده و با گنبد کوچکتری که شامل هشت درگاه برای تهویه هوا و نور است، تکمیل می‌شود. در بالای گنبد، کاسه‌ای سی‌ودو ضلعی آن را به‌زیبایی به پایان رسانده است. تمام مصالح این ساختمان از آجر ساخته شده و سقف صحن اصلی با ترکیبی از مقرنس‌کاری‌ها و نقوش هندسی جلوه‌ای بی‌نظیر به فضا بخشیده است.
در این مجموعه، اتاق‌های متعددی طراحی شده که نشان‌دهنده وجود چایخانه و محل استراحت برای مراجعه‌کنندگان بوده است. همچنین، بخشی به نام سورکمن برای نگهداری و استراحت چهارپایان تعبیه شده است. درب اصلی آسیاب از چوب ساخته شده و بسیار مستحکم است. این درب دارای کوبه مردانه بوده که نشان می‌دهد تنها مردان به آسیاب مراجعه می‌کردند.
جاهای دیدنی اطراف آسیاب آبی اشکذر
آسیاب آبی اشکذر در منطقه‌ای واقع شده که علاوه بر این اثر تاریخی، جاذبه‌های دیدنی دیگری نیز در اطراف آن وجود دارند. برخی از مهم‌ترین جاذبه‌های اطراف آسیاب عبارت‌اند از:
- میدان ساعت سبز
- قنات همت آباد
- موزه مارکار
- کاروانسرای مبید
- خانه لاری ها
نکات بازدید از آسیاب آبی اشکذر
- بازدید از این جاذبه برای تمامی گردشگران رایگان است.
- بهترین زمان برای بازدید از آسیاب آبی اشکذر، پاییز و زمستان است که هوا خنک‌تر بوده و شرایط بهتری برای گشت‌وگذار فراهم است. همچنین بهار نیز با هوای معتدل، گزینه‌ای مطلوب است.
- نورپردازی طبیعی بنا، به‌ویژه در صحن اصلی با گنبد هشت‌ضلعی، فرصت خوبی برای ثبت تصاویر زیبا فراهم می‌کند. همچنین گرفتن عکس یادگاری در این مکان را به خاطر نسپارید.
- خواهشمندیم از ریختن زباله در محیط آسیاب یا اطراف آن خودداری کنید.
سخن آخر
آسیاب آبی اشکذر یکی از برجسته‌ترین جاذبه‌های گردشگری یزد بوده که ارزش بالایی برای بازدید دارد. این اثر بی‌نظیر، یادگاری از دوران صفویه است که توانسته در قلب کویر، زندگی و معیشت مردم را بهبود بخشد. در این مقاله سعی کردیم شما را به طور کامل با تاریخچه و معماری و بخش‌های مختلف این آسیاب آبی آشنا کنیم. چنانچه تجربه بازدید از این مکان را دارید، دیدگاه خود را با ما و سایر کاربران گردشی تاپ به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
این جاذبه در یزد، شهرستان اشکذر و در میدان امام حسین قرار دارد.
قدمت این جاذبه به دوران صفویه میرسد.
فصل پاییز و زمستان بهترین زمان بازدید از این جاذبه باشکوه است. آسیاب آبی اشکذر کجاست؟
قدمت این آسیاب به چه دورانی میرسد؟
بهترین فصل بازدید از این جاذبه کدام است؟
